Το μυστικό χημικό οπλοστάσιο των φυτών στη μάχη κατά των τρωκτικών

Κάποια φυτά της Μεσογείου που συναντάμε στη φύση, σε χώρους πρασίνου ή ακόμα και στο μπαλκόνι μας, προσφέρουν πολλά περισσότερα από ένα καλλωπιστικό αποτέλεσμα. Κρύβουν μέσα τους, μέσω της βιολογίας τους, ένα φυσικό οπλοστάσιο χημικού πολέμου. Αυτό το οπλοστάσιο αποτελεί τη φυσική άμυνα των φυτών, αλλιώς γνωστή και ως επαγωγική άμυνα, απέναντι σε πληθώρα εχθρών.

Οι ουσίες αυτές, που βρίσκονται στα φύλλα, στις ρίζες ή σε άλλα μέρη των φυτών, μπορούν να λειτουργήσουν και ως φυσικά απωθητικά ή ακόμα και ως δηλητήριο κατά των ζωικών εχθρών που ταλαιπωρούν τα φυτά αλλά και τον άνθρωπο.

Advertisement

Τα παραδείγματα είναι πολλά

Τα αιθέρια έλαια που εξάγονται από το περγαμόντο (Citrus bergamia), τα οποία περιέχουν συστατικά όπως λιμονένιο, λιναλοόλη και οξικό λιναλίλιο, έχουν απωθητική δράση κατά των τρωκτικών είτε μόνα τους είτε σε συνδυασμό με αιθέρια έλαια από θυμάρι (Thymus vulgaris) και λεβάντα (Lavandula angustifolia).

Επιπλέον, τα αιθέρια έλαια που εξάγονται από δυόσμο (Mentha piperita L.) σε συνδυασμό με αιθέρια έλαια από γωλθερία (Gaultheria procumbens) και περγαμόντο (Citrus bergamia), αποτρέπουν τα τρωκτικά από το να πλησιάζουν τα σημεία εφαρμογής. Παρόμοια αποτελέσματα έχουν καταγραφεί με τα εκχυλίσματα από τριφύλλι Αλεξάνδρειας (Trifolium alexandrium), το οποίο ψεκάζεται σε τρόφιμα και πρώτες ύλες που θέλουμε να προστατεύσουμε.

Όμως, υπάρχουν και πιο δραστικές ουσίες

Για παράδειγμα, η αγριοκρεμμύδα (Urginea martima), περιέχει την τοξική ουσία σκιλιροσίδη η οποία παρουσιάζει τρωκτικοκτόνες ιδιότητες με τη μορφή εκχυλίσματος ή σκόνης από το βολβό του φυτού. Η πικροδάφνη (Nerium oleander) περιέχει τις τοξικές ουσίες ολεανδρίνη και νερίνη, οι οποίες είναι καρδιακές γλυκοσίδες (οργανικές ενώσεις που βοηθούν στη σωστή λειτουργία της καρδιάς). Η κατανάλωση των φύλλων του φυτού προκαλεί βλάβες σε ζωτικά όργανα των τρωκτικών, ενώ το εκχύλισμά τους έχει δυσμενείς επιπτώσεις σε αιματολογικές και ιστοπαθολογικές παραμέτρους.

Τέλος, το εκχύλισμα του άνθους άγριας καλεντούλας (Calendula aegyptiaka) περιέχει ποσότητες καρδιακών γλυκοσιδίων φλαβονοειδών, σαπωνινών, τανινών και τριτερπενίων, οι οποίες μπορούν να αποβούν θανατηφόρες για τα τρωκτικά.

Τα Μεσογειακά φυτά και η απωθητική και τοξική τους δράση κατά των τρωκτικών έγιναν αντικείμενο της έρευνας με τίτλο A review of endemic plant species of Greece for managing rodent damages in agriculture που δημοσιεύτηκε στα πλαίσια του ερευνητικού έργου MED4PEST από ερευνητές του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου στο συνέδριο ”RETASTE: Rethink Food Resources, Losses and Waste” στην Αθήνα στις 27-29 Σεπτεμβρίου 2023.

Το έργο MED4PEST έχει στόχο τη μείωση των οικονομικών καταστροφών στις υπαίθριες και θερμοκηπιακές καλλιέργειες της Μεσογείου και φυσικά της Ελλάδας από τα τρωκτικά. Η μείωση της απώλειας που προκαλούν τα τρωκτικά έχει φυσικά και οικονομικά οφέλη, εκτός από τον οικολογικό στόχο του εγχειρήματος.

Το MED4PEST χρηματοδοτείται από τον οργανισμό PRIMA και αποτελεί μια συνεργασία από 6 εταίρους: το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (HMU), το Mohammed V University of Rabat (MVUR) από το Μαρόκο, το National Institute for Agricultural Research of Rabat (INRA) επίσης από το Μαρόκο, το CYENS Center of Excellence (CYENS) από την Κύπρο, καθώς και δύο παραρτήματα της κοινωνικής επιχείρησης MetaMeta, ένα με έδρα την Ολλανδία (Meta-Meta Research – MMR) και ένα με έδρα την Τουρκία (Meta-Meta Anatolia – MMA). Επικεφαλής εταίρος είναι η Meta-Meta Anatolia (MMA).

Η Ελλάδα εκπροσωπείται στο έργο από το Τμήμα Γεωπονίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, με επιστημονικά υπεύθυνους τους Καθ. Δρ. Θρασύβουλο Μανιό και Επίκ. Καθ. Δρ. Ιωάννη Δαλιακόπουλο και επιστημονικούς συνεργάτες τους Ιωάννη Μαράκη, Γεωπόνο MSc και Ιωάννη Λουλουδάκη, Τεχνολόγο Γεωπόνο MSc. Σύμφωνα με τους Έλληνες ερευνητές, «τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας θα χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη εναλλακτικών μεθόδων απώθησης των τρωκτικών ώστε να μειωθεί κατά το δυνατόν η χρήση χημικών τρωκτικοκτόνων που επιβαρύνουν το περιβάλλον καθώς και ζώα που δεν αποτελούν στόχο όπως θηρευτές».

Το Πρόγραμμα PRIMA (Partnership for Research and Innovation in the Mediterranean Area – Σύμπραξη για την Έρευνα και την Καινοτομία στην περιοχή της Μεσογείου) είναι ένας φορέας χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με κύριο αντικείμενο την ανάπτυξη των ικανοτήτων έρευνας και καινοτομίας και την επινόηση καινοτόμων λύσεων για την αντιμετώπιση κρίσιμων προβλημάτων στους τομείς της διαχείρισης των υδάτων και των αγροδιατροφικών συστημάτων στη Μεσόγειο.

με πληροφορίες  greenagenda.gr