Παναγιά Παρθενιώτισσα: Κραυγές από το Βυζαντινό παρελθόν των Κυθήρων

την Οκτ 11, 2017

Έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στην εγκατάλειψη μνημείων, τα οποία δίνουν στοιχεία του παρελθόντος και αποτελούν συστατικά μνημεία του πολιτισμού στον τόπο μας. Δυστυχώς, ελάχιστες φορές είδαμε την αποφασιστική παρέμβαση των αρμοδίων αρχών, όπως έγινε με το Βυζαντινό Πύργο στο Κάστρο της Χώρας, που ήταν έτοιμος να καταρρεύσει και διάβασαν το δημοσίευμα στην αρμόδια Εφορία Βυζαντινών, με το θέμα να φθάνει στον τότε υπουργό Πολιτισμού και νυν πρωθυπουργό κ. Α.Σαμαρά και το μνημείο να σώζεται για λίγες δεκάδες χιλιάδες ευρώ, ένα ποσό από αυτά που δίνανε «για πλάκα» από τις χορηγίες του ΟΠΑΠ! Όμως αυτό ήταν η εξαίρεση. Πολλά άλλα μνημεία έχουν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους. Ένα από αυτά είχαμε την τύχη να επισκεφθούμε τον περασμένο Αύγουστο, μία μικρή παρέα από ευαίσθητους ανθρώπους με οδηγό τον εξαίρετο αρχαιολάτρη κ. Αλ. Καστρίσιο ένα μισοκατεστραμμένο ναό σε ένα ανεμοδαρμένο λόφο κοντά στην Παλιόχωρα. Ανάμεσα στους ανθρώπους που βρέθηκαν εκεί, ο Αντιπρύτανις της Σχολής Καλώς Τεχνών κ. Άγγ. Αντωνόπουλος, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος κ. Χρ. Γιανναράς, ο ζωγράφος κ. Μ. Χάρος κ.α.

Ακόμη και η επιγραφή (κτητορική;) στο υπέρθυρο είναι μισοκατεστραμμένη και ουδείς φαίνεται να έχει ενδιαφερθεί να την αποκολλήσει ή να αντιγράψει το περιεχόμενό της.

Ποία είναι η Παναγία η Παρθενιώτισσα; Ούτε που ξέραμε μέχρι πρότινος. Έτσι λέγεται ένας ταπεινός ναΐσκος με ωραίες τοιχογραφίες, που φαίνεται να έρχονται από τα μακρινά χρόνια του Βυζαντινού παρελθόντος των Κυθήρων. Δίπλα σε μία μεγάλη ρεματιά, της οποίας το όνομα είναι Ουρανίτες! Κι έχουμε γράψει σε αυτές τις στήλες για το βυζαντινό επώνυμο Ουρανίτης, όπως και το γνωστότερο Ουρανός, που, και τα δύο, ανιχνεύονται στα Κύθηρα κάπου στο 16ο αι. και μαρτυρούν και το παρελθόντου μικρού αυτού ναού. Εκείνο όμως που έχει ξεχωριστή σημασία είναι ότι ο ναός αυτός, που έχει καταρρεύσει σε μεγάλη έκταση, ήταν γεμάτος τοιχογραφίες με ενδιαφέροντα αγιογραφικά θέματα και εξαίρετη τεχνική. Και το πλέον σημαντικό ίσως. Πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού, εσωτερικά, σώζεται μισοκατεστραμμένη μία επιγραφή, το πιθανότερο κτητορική, η οποία και μόνη αξίζει να σωθεί, αφού μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες για το κτίσμα, την εποχή του και πιθανώς τους κτήτορες. Φυσικά, ακόμη και λίγα χρόνια πριν, η επιγραφή αυτή θα ήταν ακέραιη. Και τώρα όμως, ίσως πάνω στις σοβαντισμένες επιφάνειες από τις πεσμένες πέτρες του κτίσματος, στις οποίες διακρίνονται ίχνη από τις τοιχογραφίες, ίσως να σώζονται μερικά χρήσιμα ψήγματα της τοπικής μας ιστορίας.

Ποιος νοιάζεται για όλ’ αυτά θα πείτε. Και όμως. Στην εποχή της υλικής κυριαρχίας, τα αποτελέσματα της οποίας είναι εμφανή στην κρίση που περνά ο τόπος, ένα ακόμη κομμάτι της μικρής μας ιστορίας αποτελεί πάντα πολύτιμο κρίκο στην αλυσίδα της ιστορικής μας συνέχειας και δεν θα έπρεπε να έμενε ποτέ και για κανένα λόγο στην κατάσταση που βρήκαμε εμείς αυτό το μνημείο.

Ειλικρινά αγνοούμε αν έφθασε εκεί κανένα κλιμάκιο της Εφορίας Βυζαντινών, τώρα ή παλαιότερα (ειδικά όταν δεν ασχολιόντουσαν με το χρώμα στα παράθυρα των σπιτιών ή την απόστασή τους από νεότερα μνημεία….). Ούτε γνωρίζουμε τι εκτίμηση έκαναν (αν έκαναν.) οι ειδικοί, σαν αντίκρισαν όσα είδαμε εμείς. Δεν βρήκαμε δε σε κανένα βιβλίο ή σε σημείωση, οποιαδήποτε μνεία αυτού του ναού, αν και δεν αποκλείεται να μην ήταν άγνωστος αλλά να αναφέρεται διαφορετικά. Φυσικά τίποτα απ’ όλα αυτά δεν δικαιολογεί την εγκατάλειψη και τη σημερινή του κατάντια. Και για να μην ψάχνουμε πάντα για υπευθύνους μακριά μας, έχουμε ξαναπεί ότι θα προσέφεραν μέγιστη υπηρεσία στον τόπο και στη διατήρηση της ιστορικής μας μνήμης όσοι δωρητές έπαιρναν πρωτοβουλία ή, ακόμη καλλίτερα, αν αυτό ξεκινούσε από τη Μητρόπολη, για διάσωση ναΐσκων, όπως αυτός.

Διαβάζουμε συνεχώς εκκλήσεις για να γίνουν επισκευές σε σύγχρονους ναούς ή να κατασκευαστούν διάφορα οικήματα κοντά τους, αλλά σπανιότατα βλέπουμε να υιοθετεί κάποιος ή να δίνει δωρεές σε μνημεία, όπως αυτό που αναφέρουμε εδώ ή άλλα για τα οποία έχουμε γράψει στο παρελθόν. Είμαστε σίγουροι ότι πολύ μεγαλύτερες υπηρεσίες θα προσφέρονταν με τον τρόπο αυτόν. Προς το παρόν, πάντως, μπορείτε να δείτε μερικά πράγματα από τις φωτογραφίες που δημοσιεύουμε. Κι ο Θεός βοηθός!

ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΣΗΜΕΙΩΣΗ «Κ»

Έχουν περάσει ακριβώς τρία ολόκληρα χρόνια από τη δημοσίευσή μας αυτήν και δεν μάθαμε απολύτως τίποτα για όσα απευθύναμε έκκληση στην Εκκλησία και τις αρμόδιες υπηρεσίες. Θα θεωρούσαμε απίθανο να είχε γίνει κάτι και να μην το έχουμε μάθει. Όσον αφορά την Εκκλησία μας ασχολείται περισσότερο με τα δικαστήρια και πώς θα διεκδικήσει την περιουσία της Μυρτιδιώτισσας στο μέλλον, παρά με περιπτώσεις, όπως αυτή που αφορά το Βυζαντινό παρελθόν του τόπου μας, το οποίο φαίνονται να αγνοούν συστηματικά οι περισσότεροι, πλην από την αρμόδια Αρχαιολογική υπηρεσία, που έχει δώσει θετικά δείγματα διάσωσης περιπτώσεων, παρόμοιων με το ναό που παρουσιάσαμε για τον οποίο πολύ θα θέλαμε να ακούσουμε κάτι, έστω τη διάσωση της κτητορικής επιγραφής, αν πρόκειται για κτητορική, όπως αναφέρουμε παραπάνω.

Απίστευτο θέαμα εγκατάλειψης και καταστροφής. Σε αυτά τα μνημεία έπρεπε να στραφεί η προσοχή όλων και ειδικά των αρμόδιων υπηρεσιών και της εκκλησίας.