Παναγία στα Μελισσουργεία. Μία παράξενη παράδοση για ένα σχεδόν άγνωστο ναΐδριο.

Του Ε.Π.Καλλίγερου

την Μαρ 3, 2018

Στην τοποθεσία Μελισσουργεία, που βρίσκεται ανατολικά του δρόμου Λειβαδίου-Καλάμου, κοντά στην Παναγία Οδηγήτρια και σε επαφή με το δρόμο προς Φυρή Άμμο Λειβαδίου, υπάρχει ένας μικρός ναός κυριολεκτικά μέσα στα λιόφυτα και στα χωράφια, όπως αυτοί οι μικροί ναοί που έχτιζαν οι ξωμάχοι για να ζητήσουν κάτι από τους αγίους.

Ο ναός αυτός δεν είναι γνωστός παρά στους λίγους που έχουν περιουσίες εκεί κοντά και στους παλαιότερους κατοίκους του Λειβαδίου, του Καλάμου και των Καλησπεριανίκων, που είχαν επίσης περιουσίες εκεί κοντά. Δεν είναι γνωστό ποίας εποχής είναι το κτίσμα, ούτε γνωρίζουμε αν έχει πάει εκεί κάποιος εκπρόσωπος της Αρχαιολογικής, καθώς μάλλον δεν έχει αναφερθεί ότι έχουμε ένα αξιόλογο μνημείο. Το αν το αναφέρουμε σήμερα είναι για μία παράδοση που καταγράφεται στα Χρονικά του ιερέως Δανιήλ Βαρυπάτη-Χρυσέα και η οποία δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένη χρονολογία.

Ας την διαβάσουμε, όπως ακριβώς την καταγράφει ο χρονικογράφος το 19^ο αι., ο οποίος, είχε μεν την ευαισθησία και το ζήλο να καταγράφει παραδόσεις ή να διαβάζει επιγραφές σε ναούς χαμένες σήμερα, απαιτείται όμως ιδιαίτερη προσοχή, καθώς δεν είχε ιδιαίτερη μόρφωση και έκανε συχνά λάθη. Τα χρονικά του έχουν δημοσιευθεί στο δοκιμαστικό φύλλο της εφημερίδας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ που εκδόθηκε με αρ. 0 το 1998 με τίτλο «Κυθηραϊκά τετράδια» για να περιλαμβάνει θέματα Ιστορίας, Αρχαιολογίας, Τέχνης και Λαογραφίας, αλλά δυστυχώς δεν είχε συνέχεια, καθώς, ούτε οικονομικά ήταν δυνατόν να σταθεί, ούτε ενδιαφέρον από αυτούς που θα μπορούσαν να τροφοδοτούν με ύλη, υπήρξε!

«Άδηλος εποχή. Παράδοσις αυτό λέγει.

Εις τοποθεσία Μελισσουργία πλησίον του δρόμου οπού πηγαίνει εις τον Κάλαμο είναι παλαία εκκλησία, ερείπιο. Επήγε ένας ιερεύς να ιερουργήσει, κατόπιν επήγε και ο άλλος, ήλθον εις φιλονικίαν μεγάλην, επιάσθησαν, έπεσον και οι δύο απεθαμένοι. Εδιάταξε ο αρχιερεύς της τότε εποχής να χαλασθή ο θόλος της εκκλησίας με τους λίθους, να μείνουν τεθαμένα τα σώματα των αθλίων εκείνων ιερέων. Είναι χαλασμένη η εκκλησία εις την κυματολόγηση. Το τέμπλον ήτον κτιστόν και μένει μέχρι σήμερον.»

Πριν περίπου μία δεκαετία ξεκίνησαν, ο γράφων αυτές τις γραμμές και ο εκπαιδευτικός στο Γυμνάσιο Κυθήρων Γ. Λουράντος-Πιέρρος, να βρουν το ναΐσκο. Πράγματι βρέθηκε στη θέση που αναφερόταν και αναφέραμε και παραπάνω. Το κτήριο φαινόταν σε καλή κατάσταση και όντως υπήρχαν ίχνη εσωτερικά καταστροφής, αλλά δεν ήταν φυσικά δυνατόν να προσδιορισθεί η αιτία και σε τι οφείλονταν. Από τότε δεν μάθαμε αν ενδιαφέρθηκε κανείς για το ναό αυτόν και την παράδοση που αναφέρεται σε αυτόν. Εκείνο που σημειώνουμε, καθώς ούτε για μας ήταν εύκολο να διαπιστωθεί η χρονολογία κατασκευής του, είναι ότι ο πλησίον ναός της Παναγίας Οδηγήτριας έχει κτισθεί, όπως αναφέρει σε άρθρο της η Ελένη Χάρου-Κορωναίου, στο δεύτερο μισό του 16^ου αι. από τον μοναχό Ιωακείμ Λουράντο, ο οποίος ήταν ο κτήτωρ και του ναού του Αγίου Γεωργίου στα Λουραντιάνικα. Και αναφέρουμε απλά το γεγονός με ό,τι μπορεί να σημαίνει η ανέγερση ενός νέου ναού αφιερωμένου και αυτού στην Παναγία, (σύμφωνα με κάποια πληροφορία, που δεν έχει διασταυρωθεί και ο ναός στα Μελισσουργεία που αναφέρουμε εδώ γιόρταζε της Μεσοσπορίτισσας, όπως και η Οδηγήτρια) σε απόσταση αναπνοής από το ναό που γράφουμε παραπάνω, της Παναγίας στα Μελισσουργεία.

Το μόνο σαφές ιστορικό στοιχείο για το ναό αυτόν είναι ότι αναφέρεται ως εξωμόνιο στον κώδικα Νεκταρίου Βενέρη, ο οποίος είχε συνταχθεί το 1697, άρα ο ναός αυτός είναι σίγουρα παλαιότερος αυτής της χρονολογίας.