Πάνω, πώρινη κυψέλη από τα Μητάτα, της οικογένειας Σ. Πρωτοψάλτη, όπως είχε παρουσιαστεί σε έκθεση της Νομαρχίας Πειραιά. Κάτω, παρόμοια κατασκευή από την οικία Κοπανά στις Πιτσινάδες (σήμερα οικία Αικ. Αρώνη -Τσίχλη) Και στις δύο διακρίνεται η μικρή επιμήκης οπή για την είσοδο-έξοδο του σμήνους. Πιστεύεται ότι αυτός ο τύπος κυψέλης ήταν διαδεδομένος κατά την Ενετοκρατία και μέχρι το 19ο αι. τουλάχιστον, παράλληλα με τις κατασκευές από καλάμι (μικρά ανάποδα κοφίνια συνήθως με λάσπη επάνω) οι οποίες όμως ήταν πιο ευαίσθητες στα καιρικά φαινόμενα.

Αρχειακές μαρτυρίες για το μέλι και τις κυψέλες

ΕΜΜ. Π. ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΣ

την Φεβ 24, 2023

Όπως όλα τα προϊόντα του νησιού έτσι και το μέλι αναφέρεται σε πολλά παλαιά συμβόλαια, καθώς οι κυψέλες και η παραγωγή τους ήταν πάντα αντικείμενα συναλλαγής. Ας δούμε μερικά σε μία πρώτη γεύση.

Σε προικοσύμφωνο της 19 Νοεμβρίου 1564, που αφορά συνοικέσιο στο Λειβάδι, ανάμεσα στον «…..ευλαβέστατο ιερέα κυρ Μάρκο Τζάναι μαι την κερά Ανοίτζα Κασιματού, γυνί ποτέ Αλογείζου…». Το προικοσύμφωνο αφορά το γιο του παπά Μάρκου Τζάννε Γιώργη με την κόρη της Αννίτσας Κασιμάτη του Αλοΐζου, Μαρίνα. Σε αυτό διαβάζουμε:

«….ακόμη τάσι του και τον μελισόκοιπον και εκ της μέλισαις ωπού έχει μαίσα να ήνηαι ει μυσαίς του άνοθεν Γεώργι και ει άλαις μυσαίς του αυτού παπα κυρ Μάρκου, του πατρός του, έως που ζει και αποθανόντα του να ήνηαι όλες του άνοθεν Γεώργι, μαι τούτο, δείνοντάς του, έως που ζει ο άνοθεν Γεώργης του πατρός του ώλων το κερεί και το μέλι να μυράζουνται και αποθανόντα ο άνοθεν παπά κυρ Μάρκος να ήνειαι όλαις του άνοθεν Γεώργι του υιού του, ως λέγομεν….»

Εκτός από την ακριβή περιγραφή του μελισσόκηπου άξιον παρατήρησης είναι ότι μέρος της προίκας που δίνει η μητέρα της νύφης πηγαίνει στο …συμπέθερό της, πατέρα του γαμπρού και ιερέα για όσα χρόνια ζει! Ένα είδος ισόβιας νομής και προσόδου. (Εμμ. Δρακάκης: Εμμανουήλ Κασιμάτης νοτάριος Κυθήρων (1560-1582) σελ. 246)

Σε ένα συμβόλαιο συμβιβασμού της 13^ης Ιουλίου 1586, ανάμεσα στον ….κυρ Μηχάλη Βλαντή λεγώμενο Ταβολάρη με τον ανηψίον του τον Μπαύλο Ταβολάρι ποταί Γιάνη….. αναφέρεται:

«…..ο ανογεγραμένος κυρ Μηχάλης πρεμετέρι να δόση και να σαντησφάρη τον ανηψίον του, του Παύλου …….και μελησές 7, καθός ευρήσκουνται μέσα εις τον τόπον τος, βαλημένες εις τόπον λεγόμενον Παγουρολέα (Σ.Σ.= Μπαγκουρολέα) και μία αγελάδα κόκηνη». (7 μέλισσες εννοεί 7 κυψέλες).

Σε διαθήκη του Μάρκου Βενιέρη 12 Νοεμβρίου ….. αναφέρονται: «…..Ακόμη μέλησες οπού έχο, αφήνο της Αγίας Μαρίνας μία και να εύρησκαιτε του υιού μου του Νηκόλα μετά τούτο, να ήνε κρατημένος καιρί και μέλη να το δίδη κάθε χρόνο όστα οπού βρίκεται και κρατί και αν ήθελε κάμη και άλες, οπού ηθέλαση γενή εξ αυτής, ης το ναόν της Αγίας Μαρίνας, εις το θαφιό μας εονήως. Και αφήνω το σόχορον απού έχο εις τι Κακή Μέλησα……». Άξιον προσοχής εδώ ότι αφήνει μία κυψέλη στην εκκλησία του χωριού για το κερί και το μέλι, κάτι που συνέβαινε μέχρι τα πρόσφατα χρόνια, ενώ αναφέρει και την περίπτωση του πολλαπλασιασμού του μελισσοσμήνους. Ενδιαφέρον έχει και το τοπωνύμιο (Παναγία) Κακημέλισσα, για το οποίο έχουμε κάνει αφιέρωμα στην εφημερίδα.

Ο ίδιος παραπάνω διαθέτης Μάρκος Βενιέρης (εκ του βαφτιστικού συνάγεται ότι ίσως είναι απόγονος των φεουδαρχών Βενιέρων, καίτοι δεν αναφέρεται ως ευγενής) συντάσσει κωδίκελλο στην παραπάνω διαθήκη στις 6 Νοεμβρίου 1588, στον οποίο αναφέρει:

«….Ακομή αφήνο οπήσο του θανάτου μου της μέλησες οπού έχομεν, να ήνε του υιού μου του Νηκόλα η εμισές, της δε άλες ήμησι, να μηράζουν ήσηα η αποδέληπη αδελφή. Και ουτος ήμε κοτέντως ος άνοθεν, όξο από την μπάρτε της Αγίας Μαρίνας ως γράφο εις τι διαθήκη μου και τα εξής».

Προφανής και εδώ η σημασία της μέλισσας ως περιουσιακού στοιχείου.

(Δημήτριος Φάναρης, Νοτάριος Κυθήρων 1586-1619). Εκδίδουν, Ελένη Χάρου-Κορωναίου, Εμμ. Γ. Δρακάκης. Σελ. 57, 165, 267).

Ανάλογες εγγραφές σε συμβόλαια υπάρχουν πολλές στο Ιστορικό Αρχείο Κυθήρων και αποδεικνύουν τη σημασία της μέλισσας στην οικονομία του τόπου εδώ και πολλούς αιώνες.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2023