Μικρός οικισμός στο Ν τμήμα του νησιού, ο οποίος αναφέρεται σε ελάχιστες περιπτώσεις στις πηγές, στις περισσότερες από τις οποίες μάλιστα δημιουργείται σύγχυση με την ονομασία του, καθώς αυτός αναφέρεται ως Λουραντιάνικα[1] από το επώνυμο των κατοίκων που είναι Λουράντος. Το Λουράντος όμως είναι και κύριο επώνυμο σε έναν άλλο οικισμό, που βρίσκεται κοντά στο Κ. Λειβάδι και ονομαζόταν παλαιότερα Κάτω Χωρίο. Στην πορεία των χρόνων και με τη μεγάλη αύξηση στον πληθυσμό του τελευταίου αυτού οικισμού έλαβε αυτός την ονομασία Λουραντιάνικα, ο πρώτος δε που είχε παλαιότερα την ονομασία αυτή έλαβε την ονομασία Καλησπεριάνικα, από το παρωνύμιο των Λουράντων που κατοικούσαν εκεί και ήταν το Καλησπέρης[2].
Το Καλησπέρης είναι αρκετά παλαιό και ανιχνεύεται στα Κύθηρα από το 1586[3] χωρίς να διευκρινίζεται αν πρόκειται για επώνυμο, όπως δείχνει το έγγραφο, ή παρωνύμιο, όπως ίσως συμβαίνει. Μάλιστα την ονομασία Λουραντιάνικα είχαν στην αρχή δύο οικισμοί. Τα Καλησπεριάνικα και τα Πιτσινιάνικα, οι οποίοι βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Το ερώτημα που προκύπτει μετά τη λύση του γρίφου είναι πώς ονομάζονταν πριν οι οικισμοί, που από τις αρχές του 18ου αι. εμφανίζονται με τις ονομασίες Λουραντιάνικα, Καλησπεριάνικα και Πιτσινιάνικα;
Advertisement
Όσον αφορά τα σημερινά Λουραντιάνικα, αυτά ονομάζονταν, όπως είδαμε, Κάτω Χωρίο και πρέπει να διαχωρίζονται από το παρεμφερούς ονομασίας Κατωχώρι, το οποίο βρίσκεται σε άλλη περιοχή, η οποία είναι όμως στον ευρύτερο χώρο του Λειβαδίου, όπως και το Κάτω Χωρίο/Λουραντιάνικα. Για τα Καλησπεριάνικα και τα Πιτσινιάνικα εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι ονομάζονταν Λουραντιάνικα ήδη από τα μέσα του 17ου αι. και είναι από τις πρώτες περιοχές που αναφέρεται αυτή η κατάληξη[4]. Πριν όμως από την εποχή αυτή είναι εντελώς άγνωστο πώς ονομάζονταν, καθώς δεν αναφέρεται καμία πληροφορία στις γνωστές πηγές. Εκείνο που μπορούμε να υποθέσουμε, έχοντας υπ’ όψιν τις βασικές παρατηρήσεις για την ονοματοδοσία των οικισμών των Κυθήρων με κατάληξη -ιάνικα/-άδικα, είναι ότι οι οικισμοί αυτοί ήταν απλοί σπιτότοποι μέσα σε ιδιοκτησίες, όπως εν προκειμένω της οικογενείας Λουράντου και με τα χρόνια έδωσαν την ονομασία τους στους οικισμούς που δημιουργήθηκαν.
Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει έχει σχέση με το ποίος οικισμός είναι παλαιότερος. Είναι αλήθεια ότι η έρευνα στα αρχεία έχει δείξει ότι ο οικισμός Λουραντιάνικα/Κάτω Χωρίο έχει και αυτός, όπως ο οικισμός Λουραντιάνικα/Καλησπεριάνικα, ναό αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο, ο οποίος αναφέρεται να οικοδομείται στα τέλη του 16ου αι.[5]. Ο αντίστοιχος Άγιος Γεώργιος στα Καλησπεριάνικα δεν γνωρίζουμε πότε χτίστηκε, αναφέρεται όμως στις πηγές από τις αρχές του 18ου αι. Με τα στοιχεία αυτά είναι δυσχερές να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα, φαίνεται όμως ότι ο οικισμός στα Λουραντιάνικα/Κάτω Χωρίο είναι παλαιότερος. Μάλιστα ένα στοιχείο που συνηγορεί προς αυτό χωρίς όμως να αποδεικνύει και τα παραπάνω, είναι ότι κάτοικοι από τα Καλησπεριάνικα αναφέρεται να έχουν από παλαιότερα χρόνια περιουσιακά στοιχεία σε περιοχή κοντά στα Λουραντιάνικα/Κάτω Χωρίο[6], αν και η παράδοση αναφέρει ότι η κατοίκηση των Λουράντων στα Καλησπεριάνικα έγινε σχετικά πρόσφατα με δύο οικογένειες που έφθασαν στα Κύθηρα από την Πελοπόννησο και ότι δεν είχαν συγγενικούς δεσμούς με την αντίστοιχη οικογένεια στα Λουραντιάνικα[7]. Τα στοιχεία αυτής της παράδοσης ουσιαστικά δεν αναιρούν τις σκέψεις που αναπτύχθηκαν παραπάνω, καθώς θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν ότι σε πολλές περιπτώσεις οικογένειες στα Κύθηρα όχι μόνο άλλαξαν τόπο κατοίκησης (π.χ. Μπαμπακάρης, Καψάνης, Μάγειρος, Σωτήρχος, Φατσέας κ.ά.), αλλά δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις και οικογενειών που επανήλθαν στο νησί και εγκαταστάθηκαν σε τόπο διαφορετικό της αρχικής εγκατάστασής τους.
Από τον οικισμό Καλησπεριάνικα κατάγονται οι Λουράντοι στο σημερινό Άνω Λειβάδι, οι οποίοι εξακολουθούν και σήμερα να έχουν το παρωνύμιο Καλησπέρης, καίτοι αυτό αντικαθίσταται σιγά σιγά από νεότερα παρωνύμια. Ίδια καταγωγή φέρεται να έχουν οι Λουράντοι στα Τσικαλαρία και την Καρβουνάδα, ενώ δεν γνωρίζουμε από ποίαν από τις δύο περιοχές είχαν καταγωγή οι Λουράντοι, που αναφέρονται κατά τον 18ο αι. να κατοικούν στον Ποταμό. Είναι γνωστό ότι οικογένεια Λουράντου αναφέρεται στα Κύθηρα από τον 15ο αι., είναι όμως πολύ πιθανόν να είναι ακόμα παλαιότερη.
Όσον αφορά το παρωνύμιο Καλησπέρης, που έχει ακόμα ο ένας κλάδος των Λουράντων του οικισμού αυτού, δεν είναι γνωστό αν έχει σχέση με τους γνωστούς «Καλησπέρηδες» της Κρήτης[8] ή απλά με τη λέξη καλησπέρα. Είναι γνωστή η σχέση των Λουράντων[9] με την Κρήτη, από την οποία πιθανόν και να προέρχεται η οικογένεια αυτή, πιθανότερο όμως θεωρούμε να έχει το παρωνύμιο αυτό σχέση με το επν Καλησπέρης, το οποίο ανιχνεύεται στα Κύθηρα τον 16ο αι., όπως ήδη έχει αναφερθεί.
[1] Ευ. Μπαλτά, Η οθωμανική…, σ. 102
[2]Γ. Ν. Νικηφοράκης, «Τα Λουραντιάνικα, τα Καλησπεριάνικα και το Κάτω Χωρίο», εφημ. Κυθηραϊκά, φ. 113, Μάρτιος 1998 και Ελ. Χάρου-Κορωναίου, «Λουραντιάνικα. Με παρελθόν, αλλά χωρίς παρόν», εφημ. Κυθηραϊκά, φ. 61, Ιούνιος 1993, σ. 6.
[3] Ελ. Χάρου-Κορωναίου – Εμμ. Δρακάκης, Δημήτριος Φάναρης νοτάριος…, σ. 63.
[4] Δ. Ανδριτσάκη-Φωτιάδη – Μ. Πετρόχειλος, Κυθηραϊκά Μελετήματα, σ. 71.
[5] Ελ. Χάρου-Κορωναίου, Ο Άγιος Γεώργιος εις το Κάτω Χωρίον, εις εφημ. Κυθηραϊκά, φ. 240 Οκτώβριος 2009, σ. 8.
[6] Εμμ. Καλλίγερος, Κυθηραϊκά επώνυμα…, σσ. 432επ.
[7] Ι. Π. Κασιμάτης, Από την παλαιά…, σσ. 312-313.
[8] Θ. Δετοράκης, Ιστορία της Κρήτης, σ. 341. Καλησπέρηδες ονομάζονταν τα μέλη των ανταρτικών ομάδων που ενεργούσαν δολιοφθορές και αιφνιδιαστικές επιθέσεις εναντίον των Τούρκων μετά την αποτυχία της επανάστασης στην Κρήτη το 1824. (Τα μέλη των αντίστοιχων τουρκικών ομάδων γενίτσαρων ονομάζονταν Ζουρίδες.)
[9] Για το επώνυμο Λουράντος, βλ. Εμμ. Καλλίγερος, Κυθηραϊκά επώνυμα…, σσ. 430 επ.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από: Kytherian Association of Australia, Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.
Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.
Kythira Online
