Κυθηραϊκά Παρωνύμια

Γράφει ο Ε.Π.Καλλίγερος

την Μαρ 30, 2024

ΑΜΑΛΙΟΣ: παρωνύμιο κλάδου των Καλλίγερων-Ταμπακά στα Πιτσινιάνικα με πολλές αναφορές και σήμερα. Σύμφωνα με μία οικογενειακή παράδοση ένας από την οικογένεια έλεγε συχνά τη φράση «α, μάλλον» χωρίς ποτέ να είναι βέβαιος για κάτι και από κει το Αμάλιος. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή το παρωνύμιο έχει σχέση με τη βασίλισσα Αμαλία. Καμία εκδοχή δεν είναι ασφαλής, όμως το παρωνύμιο έχει διασπαστεί σε άλλα, όπως, Σύντεκνος, Καντάφι κλπ, αλλά συνεχίζεται να αναφέρεται και το αρχικό.

ΓΑΡΔΟΥΜΙΤΣΗΣ: Από τα πλέον σπάνια και δύσκολα να ερμηνευθούν παρωνύμια στα Κύθηρα. Αναφέρεται μόνο για ένα κλάδο της οικογένειας Λεοντσίνη στην Καρβουνάδα. Σύμφωνα με την πιθανότερη εκδοχή έχει σχέση με τη γνωστή μας γαρδούμπα από τη μεσαιωνική της εκφορά τη λ. γαρδούμιον, που σημαίνει το θερμό. Επομένως γαρδουμίτσης ο παρασκευαστής ή ο μάγειρος της γαρδούμπας.

ΓΙΑΣΑΝΤΡΕΑΣ: Παρωνύμιο κλάδου των Λουράντων στα Λουραντιάνικα. Προέρχεται από παραφθορά του Άγιος Αντρέας και δόθηκε στο 19^ο αι σε ένα Ανδρέα Λουράντο, ιερέα στον ακμάζοντα τότε και σχεδόν έρημο σήμερα οικισμό, εξ αιτίας του γεγονότος ότι ο ιερέας αυτός ήταν αποτελεσματικός στο διάβασμα γητειών και ευχών για πάσχοντες. Μην ξεχνάμε ότι την εποχή αυτή οι γιατροί δεν ήταν προσιτοί στους φτωχούς, οι οποίοι κατέφευγαν στους ιερείς να τους διαβάσουν μία ευχή ή μία γητεία. Εξ αιτίας της αποτελεσματικότητος των ευχών του ιερέα αυτού τον είπαν ο «Άγιος Αντρέας» και κατά παραφθορά Γιασαντρέας, παρωνύμιο που αναφέρεται και σήμερα.

ΖΟΥΡΙΔΗΣ: Παρωνύμιο κλάδου των Καλλίγερων από το Στραπόδι αναφερόμενο από το 18^ο αι. μέχρι σήμερα. Η ζουρίδα είναι είδος μικρής αλεπούς στα Κύθηρα και το παρωνύμιο δόθηκε προφανώς λόγω της πονηρίας του ζώου αυτού, την οποία απέδιδαν σε αυτούς στους οποίους έδωσαν το παρωνύμιο. Η ονομασία του μικρού αυτού ζώου είναι ικτίς, μικρό κουνάβι ή νυφίτσα. Ζουρίδα ονομάστηκε στην Κρήτη επί τουρκοκρατίας. Ζουρίδες ήταν οι νυχτερινές επιθέσεις των τούρκων στους χριστιανούς και παρόμοιες ήταν και οι επιθέσεις του νυκτόβιου αυτού και αιμοβόρου ζώου που δεν άφηνε ζωντανά κοτόπουλα, κουνέλια και μικρά ζώα έχοντας γίνει πληγή στους αγρότες και χωρικούς. Οι επιθέσεις των αντίστοιχων Κρητικών ανταρτών γίνονταν από ομάδες με την ονομασία Καλησπέρηδες. Συναφές με το Ζουρίδης είναι και το Ζουρίδα, παρωνύμιο κλάδου του Ζερβός στο Μυλοπόταμο.

ΚΑΛΗΣΠΕΡΗΣ: Ένα ενδιαφέρον παρωνύμιο, καθώς έχει δώσει το όνομά του σε ένα χωριό, συγκεκριμένα στα Καλησπεριάνικα. Το παρωνύμιο σχετίζεται πάντα με το επώνυμο Λουράντος πιθανόν δε με τον κύριο κλάδο του, ο οποίος πάει πίσω στο χρόνο, καθώς έχουμε αναφορά για παρουσία του από το 15^ο αι. Το Καλησπέρης ετυμολογικά έχει σχέση με το χαιρετισμό καλησπέρα (καλή εσπέρα, καλό βράδυ), όμως η ιστορική πορεία του παρωνυμίου αναφέρεται ότι βρίσκεται στην Κρήτη την εποχή της τουρκοκρατίας (1669-1912) οπότε σχηματίστηκαν για να αντιμετωπίσουν τους Τούρκους ανταρτικές ομάδες κλεφτοπολέμου, που δρούσαν τη νύχτα και για το λόγο αυτόν ονομάστηκαν Καλησπέρηδες. Βρήκαν όμως απέναντί τους ομάδες τουρκοκρητικών, που λόγω καταγωγής, δρούσαν κατά τον ίδιο τρόπο και ονομάζονταν Ζουρίδες από το νυκτόβιο αιμοβόρο κουνάβι, τη ζουρίδα. Δεν είναι γνωστό αν και στα Κύθηρα το παρωνύμιο εμφανίστηκε από Κρητική επίδραση λόγω των σχέσεων των δύο νησιών ή για περιπαιχτικούς λόγους ή και τυχαία. Καλησπέρηδες, πάντως, υπάρχουν και σήμερα και από αυτούς κατάγονται πολλοί κλάδοι των Λουράντων, όχι μόνο στα Καλησπεριάνικα, αλλά στο Λειβάδι, τα Τσικαλαρία και άλλα χωριά.

(Στείλτε μας ή τηλεφωνήστε μας αν έχετε πληροφορίες ή απλή αναφορά σε παρωνύμια με απλή ένδειξη ποίο επώνυμο αφορούν και ποίο χωριό. Κάθε πληροφορία και προσθήκη στην έρευνα είναι χρήσιμες)

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2024