Βρήκαν τι προκαλεί τον εθισμό στο κάπνισμα

Πόσοι καπνιστές εύχονται να βρουν τη δύναμη να κόψουν μαχαίρι το κάπνισμα; Περισσότεροι από ό,τι φαντάζονται οι μη καπνιστές. Για όσους άλλωστε, δεν το έχουν βάλει στο στόμα τους, η διακοπή της κακής αυτής συνήθειας φαντάζει εύκολη υπόθεση. Για εκείνους όμως, που ο καπνός έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας, απαραίτητο γρανάζι της ψυχολογίας και αποκούμπι στα εύκολα και στα δύσκολα, η σκέψη της διακοπής μπορεί να είναι λυτρωτική αλλά η εξάρτηση στη νικοτίνη είναι ισχυρότερη.

Για πόσο όμως, η εξάρτηση θα κερδίζει τη δύναμη της θέλησης; Ίσως, όχι για πολύ. Μια θεραπεία για το κάπνισμα πιθανόν να είναι στον ορίζοντα, καθώς οι επιστήμονες ανακάλυψαν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος εθίζεται στη νικοτίνη.

Advertisement

Οι επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, όπως αναφέρει η Telegraph, μελέτησαν σαρώσεις εγκεφάλου, στις οποίες υποβλήθηκαν περισσότεροι από 800 εθελοντές όταν ήταν 14, 19 και 24 ετών. Στόχος τους ήταν να αναλύσουν τις επιπτώσεις που είχε το κάπνισμα στον εγκέφαλο, επιχειρώντας έτσι να δημιουργήσουν έναν χρήσιμο χάρτη με πιθανές εξόδους σωτηρίας. Και τα αποτελέσματα ήταν σίγουρα αποκαλυπτικά.

Στα άδυτα του εγκεφάλου

Το πρώτο αναπάντητο ερώτημα είναι ποιοι είναι πιο επιρρεπείς στη νικοτίνη και γιατί ξεκινούν το κάπνισμα. Οι επιστήμονες ρίχνοντας φως στα απόκρυφα του πλέον πολύπλοκου οργάνου, του εγκεφάλου, διαπίστωσαν ότι οι καπνιστές ήταν πιο πιθανό να έχουν μια μικρότερη περιοχή στον μετωπιαίο λοβό, που ονομάζεται αριστερός κοιλιακός προμετωπιαίος φλοιός. Πρόκειται για το τμήμα του εγκεφάλου που έχει συσχετιστεί με την παραβίαση των κανόνων και η μελέτη δείχνει ότι τα άτομα με εκ φύσεως μικρότερο λοβό είναι πιθανότερο να χαρακτηρίζονται από την τάση να μην υπακούν.

Παράλληλα όμως, τα ίδια δεδομένα αποκαλύπτουν ότι η δεξιά πλευρά της ίδιας περιοχής του εγκεφάλου επηρεάζεται επίσης από το κάπνισμα. Το συγκεκριμένο τμήμα έχει διαπιστωθεί πως εμπλέκεται στον έλεγχο της δύναμης της θέλησης αλλά και στην πρόκληση συναισθημάτων ευχαρίστησης. Οι σαρώσεις όμως, δείχνουν πως το νευραλγικό αυτό σημείο του εγκεφάλου συρρικνώνεται στους καπνιστές.

«Διαπιστώθηκε μια μείωση στον όγκο της φαιάς ουσίας του εγκεφάλου στον αριστερό κοιλιακό προμετωπιαίο φλοιό, η οποία πιθανότατα προκαλεί παρορμητική συμπεριφορά και παραβίαση των κανόνων που συνεπακόλουθα οδηγεί στην έναρξη του καπνίσματος», δήλωσε στην Telegraph, η συγγραφέας της μελέτης και Καθηγήτρια του Cambridge, Barbara Sahakian.

«Το κάπνισμα οδηγεί σε μειώσεις του όγκου της φαιάς ουσίας του εγκεφάλου στον δεξιό κοιλιακό προμετωπιαίο φλοιό, ο οποίος σχετίζεται με την αναζήτηση αισθήσεων και ευχάριστων εμπειριών που ενισχύουν και συντηρούν τη συνήθεια του καπνίσματος. Αυτό τελικά οδηγεί στον εθισμό», πρόσθεσε.

Ο καπνός είναι ίδιος με τον ατμό;

Αν και η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Nature Communications», εξέτασε μόνον τις επιπτώσεις των συμβατικών τσιγάρων, οι επιστήμονες εικάζουν ότι οι αλλαγές στον εγκέφαλο θα μπορούσαν επίσης να προκληθούν από το άτμισμα.

«Η επίδραση της νικοτίνης που βρήκαμε με το κάπνισμα τσιγάρων μπορεί να ισχύει και για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα», επεσήμανε η Dr.Sahakian στην Telegraph. «Τόσο τα ηλεκτρονικά όσο και τα κανονικά τσιγάρα περιέχουν νικοτίνη. Η νικοτίνη είναι εξαιρετικά εθιστική. Και υπάρχει μια αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με τον εθισμό των εφήβων στο άτμισμα».

Πάντως, οι επιστήμονες εμφανίζονται αισιόδοξοι πως ανακάλυψαν έναν «νευρολογικό μηχανισμό» που εξηγεί γιατί οι άνθρωποι ξεκινούν το κάπνισμα και τι είναι αυτό που καθιστά τόσο δύσκολο να το κόψουν. Και καθώς πλέον γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο η νικοτίνη …θολώνει το μυαλό, η θεραπεία του εθισμού μοιάζει πιο πιθανή από ποτέ.

Οπως αναφέρει η Telegraph, αντλώντας δεδομένα από τα συμπεράσματα της ίδιας έρευνας, ορισμένες θεραπείες, όπως τα ψυχοφάρμακα, θα μπορούσαν να εμποδίσουν τη συρρίκνωση του εγκεφάλου ή να διατηρήσουν τη φυσιολογική λειτουργία του μετωπιαίου λοβού.

Μια άλλη επιλογή θα μπορούσε να είναι η χρήση της τεχνολογίας για τη διέγερση συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στον εθισμό μέσω μαγνητικών πεδίων (brain-zapping).

Η σχέση του Ελληνα με το τσιγάρο

Το 42% των Ελλήνων κάνουν χρήση καπνικών προϊόντων. Παρόλα αυτά, δεν είναι η απόλαυση του καπνού αλλά ο εθισμός που τους κρατά, κατά κανόνα, δέσμιους της βλαβερής αυτής συνήθειας.

«Το κάπνισμα δεν είναι απλά μία κακή συνήθεια, αλλά χρόνια νόσος», είχε επισημάνει πρόσφατα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, η αν. καθηγήτρια Πνευμονολογίας στο ΕΚΠΑ Παρασκευή Κατσαούνου. Είχε όμως, καταστήσει σαφές πως με φαρμακολογική και ψυχολογική υποστήριξη, υπάρχει θεραπεία.

Σύμφωνα με τα δεδομένα που είχαν επικαλεστεί τότε, οι ειδικοί στη χώρα μας, εφτά στους 10 καπνιστές θα ήθελαν να είχαν απαλλαγεί από την επιτακτική ανάγκη να ανάψουν τσιγάρο. Υπολογίζεται μάλιστα, ότι σε ποσοστό τουλάχιστον 40% το έχουν ήδη αποπειραθεί, αλλά καθώς δεν το κατάφεραν αρνούνται να προσπαθήσουν εκ νέου.

Παράλληλα όμως, αυξάνεται και ο προβληματισμός των επιστημόνων, εντός και εκτός της χώρας, για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα καθώς αντιμετωπίζονται ως οι «βασικοί ένοχοι» για τη ραγδαία αύξηση του ποσοστού καπνιστών στους εφήβους και τους νέους.

Στοιχεία της πανελλήνιας έρευνας (2022) του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ) δείχνουν πως σχεδόν δύο στους πέντε μαθητές της Α’ Λυκείου (38,6%) έχουν καπνίσει έστω και μία φορά ηλεκτρονικό τσιγάρο. Ένας στους 4 (25,1%) έχει επαναλάβει τη χρήση περισσότερες από τρεις φορές. Αντίστοιχα, στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι 2,5 εκατ. μαθητές ατμίζουν σε τακτική βάση ενώ στη Βρετανία το 15% των παιδιών ηλικίας 11 – 15 ετών έχουν κάνει χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου.