Παναγία Κακημέλισσα

Ένας ακόμη ναός με μεγάλο παρελθόν, αλλά με μία ιστορία, που δεν παρέχει ακριβή στοιχεία πέραν της παράδοσης. Αυτή η παράδοση αναφέρει ότι σε μία πειρατική επιδρομή επιτέθηκαν στους πειρατές μελισσοσμήνη και έσωσαν τις μοναχές που τότε μόναζαν εκεί. Από την κραυγή ενός από αυτούς: -Κακή μέλισσα, έμεινε η ονομασία Κακημέλισσα. Είναι αλήθεια ότι οι περισσότερες παραδόσεις έχουν λίγα στοιχεία  αλήθειας και πολλούς θρύλους, όμως σε μας …αρέσουν οι παραδόσεις. Παράλληλα όμως μας αρέσει κι η ιστορία και για το ναό αυτόν δεν έχουμε πολλά πράγματα να αναζητήσουμε, αφού τα μόνα που έχουν γραφεί είναι τα σχετικά με την παραπάνω παράδοση, η οποία μάλιστα τοποθετείται σε άγνωστη εποχή. Κι εδώ όμως έρχονται κάποια σπαράγματα ιστορικής αναφοράς να μας δώσουν ένα απώτατο χρονικό όριο. Η αναφορά αυτή έχει και ένα εντυπωσιακό στοιχείο. Στα περίφημα όρια των τιμαρίων της διανομής των Βενιέρων, για τα οποία έχουμε αναφέρει τον εντοπισμό τους στα Ενετικά Αρχεία, σχετικά πρόσφατα, από την Ακαδημαϊκό κυρία Χρ. Μαλτέζου, υπάρχουν δύο αναφορές στο τοπωνύμιο «Cachimelisa». Η πρώτη έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς φαίνεται να αποτελεί και την ονομασία μίας ολόκληρης περιοχής που ονομάζεται: «Comincia Cachimelisa». Τα αναφερόμενα όρια, καίτοι μερικά είναι αταύτιστα ως τοπωνύμια, δείχνουν ότι η περιοχή φαίνεται να έχει αρχικό σημείο αναφοράς κάποιο σπίτι στις Πάνω Μάντρες, ενώ συνεχίζεται στο Κεραμουτό, την Καρβουνάδα, την Φρατσιώτισσα (Παναγία Ελεούσα), τον  Άγιο Παντελεήμονα, τα Δόκανα, το Δρυμωνάρι (Κυπριωτιάνικα), τα Μητάτα, τη Γωνία, τη Χαλεπή, την Παλιόπολη, με κατάληξη το Βόθωνα. Τεράστια περιοχή, αλλά δεν έχουμε στοιχεία αν όντως αποτελούσε ένα από τα τιμάρια, όπως είναι το πιθανότερο ή ευρύτερη περιοχή. Στα όρια άλλης περιοχής με την ονομασία Βίγλα του Μάγερα (από το επώνυμο Μάγειρος) έχουμε  ότι αυτή, που ξεκινά από την ομώνυμη τοποθεσία (τοποθετείται κάπου στη σημερινή Παναγία Κερά κοντά στο Κάτω Λειβάδι) καταλήγει στο ίδιο σημείο αφού πριν αναφέρει ένα σπίτι στην Κακημέλισσα! Όμως από εδώ αρχίζουν τα ερωτηματικά και δεν είναι λίγα. Το πρώτο ασφαλώς είναι, αν την εποχή στην οποία ανάγεται αυτή η διανομή (1310) υπήρχε ναός. Εδώ πιθανολογούμε ότι υπήρχε, γιατί τα περισσότερα τοπωνύμια-όρια περιοχών χρησιμοποιούν τοπογραφικά σημεία ναούς. Το ό,τι δεν αναφέρεται ρητά οφείλεται στο γεγονός ότι ήταν γνωστός. Κάτι ανάλογο έχουμε με την «Φρατσιώτισσα» (=Παναγία Ελεούσα Φρατσίων). Στο συμπέρασμα αυτό βοηθά και η παράδοση.

Το δεύτερο ερώτημα, που ετέθη ήδη, είναι το εύρος της συγκεκριμένης περιοχής.  Παρά το γεγονός ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν όντως ήταν όρια ενός τόσο μεγάλου τιμαρίου, η σκέψη και μόνον ότι αναφέρεται μεν σε έγγραφο του 17^ου αι, αλλά ανάγεται στην αρχική διανομή (βλ. τεκμηρίωση στο βιβλίο μας Κυθηραϊκά Τοπωνύμια) οδηγεί στις αρχές του 14^ου αι. Από εδώ ξεκινά και το τρίτο ερώτημα. Οι υπάρχουσες κτηριακές εγκαταστάσεις δείχνουν σχετικά πρόσφατε κατασκευές, καίτοι δεν γνωρίζουμε να έχει γίνει κτηριακή μελέτη για τον προσδιορισμό του χρόνου ανέγερσης, ενώ φαίνονται να έχουν χαρακτήρα μονής και όχι εξωμονίου. Δυστυχώς δεν έχουμε υπ’ όψιν μας κανένα παλαιό έγγραφο σχετικό με το χώρο, που να αναφέρεται σε μονή, ούτε έχουμε εντοπίσει κάποιο συμβόλαιο, οπότε μένουμε εκεί. Είναι αλήθεια ότι γνωρίζουμε αρκετά για τις γειτονικές μονές της Κακοπετριώτισσας και του Αγίου Ελευθερίου, καμία όμως αναφορά δεν έχει εντοπισθεί για την Κακημέλισσα. Ίσως βοηθούσε η ανάγνωση επιγραφής σε τάφο εφαπτόμενο του ναού, όμως είναι δυσανάγνωστη πάνω σε φθαρμένο πωρόλιθο. Άρα, μπορούμε να καταλήξουμε ότι έχουμε ένα πολύ παλαιό τοπωνύμιο, με εξαιρετικά πιθανή την ταύτισή του με ναό και απλά αναμένουμε να βρεθεί κάποιο συμπληρωματικό στοιχείο να βοηθήσει την περαιτέρω έρευνα.

Advertisement

Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι σε βραχώδη λόφο νοτιότερα του ναού αναφέρεται ότι είχε επιλεγεί η θέση για ανέγερση κάστρου στα βυζαντινά χρόνια, αλλά τελικά το σχέδιο δεν προχώρησε γιατί ο χώρος θεωρήθηκε ευάλωτος από το βουνό της Αγίας Ελέσας. Οι πληροφορίες αυτές πάντως δεν έχουν ιστορική τεκμηρίωση, όσον αφορά την περιοχή αυτή.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΜΑΪΟΥ 2022