Τα καλντερίμια (βοτσαλωτά) του Ποταμού

Μία από τις  ξερολιθικές κατασκευές, με μεγάλη σημασία για το χαρακτήρα των οικισμών και του τοπίου, είναι και η ξηρά επίστρωση με βότσαλα  ως ακατέργαστη ψηφίδα.

Η τεχνική της ξερολιθιάς (λιθοδομή χωρίς συνδετικό υλικό) που χρησιμοποιήθηκε από τον άνθρωπο, από αρχαιοτάτων χρόνων σ’ όλη την υφήλιο, χρειαζόταν πέτρα και υπομονή.

Advertisement

Κατασκευαστικά  από τεχνικής πλευράς  έχουμε την πάκτωση  στο έδαφος  με βότσαλα της θάλασσας (ψηφίδες) και γέμισμα των κενών με χώμα, σταδιακά και βρέξιμο σε κάθε στάδιο ως την πλήρη στερέωση της επιφάνειας. Ταυτόχρονα κατασκευάζονται ζώνες, δεξιά και αριστερά, από μεγαλύτερες πέτρες σφηνοειδούς μορφής που λειτουργούν  ως πάσσαλοι  και εγκλωβίζουν την περιοχή με τα βότσαλα. Οι ζώνες αυτές (κράσπεδα) ακολουθούν το σκαρίφημα  του δρόμου κατά το μήκος του ή τον διακόπτουν εγκάρσια όπου υπάρχουν υψομετρικά διαφορές (σκαλιά). Αυτό βλέπουμε στην πλατεία του Ποταμού.

Στον Ποταμό, αλλά και σε όλο το νησί, συναντάμε πολλές ξερολιθικές κατασκευές όπως σε τοίχους περίφραξης, σε τοίχους αντιστήριξης(αναβαθμίδες), σε αλώνια, σε σκεπές κλπ.

Τα καλντερίμια(βοτσαλωτά) αποτελούν ένα πολύ σημαντικό μέρος της λαϊκής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, ένα στοιχείο της ταυτότητας του χωριού, του νησιού. Αντικατοπτρίζει την εποχή του, την «περίοδο του καλντεριμιού» (πιθανολογώ τέλος 19^ου  με αρχές 20^ου αιώνα)   με την επινόηση, μέθοδο και τεχνική κατασκευής του.

Έχουμε όμως υποχρέωση όλοι μας και  περισσότερο αυτοί που θα λάβουν αποφάσεις για τον Ποταμό  να αναδείξουν τουλάχιστον ένα μέρος αυτού του σημαντικότατου στοιχείου του πολιτισμού.

Απειλεί ο τουρισμός  τα Κύθηρα;

Ανάμεσα στα  11 πιο απειλούμενα μνημεία και περιοχές πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη για το 2024, βρίσκονται και τα νησιά των Κυκλάδων, και συγκεκριμένα τα νησιά της Σίφνου, Σερίφου και Φολέγανδρου.

Την παραπάνω   πρόταση υπέβαλε η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) για τα «7 πιο απειλούμενα μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης το 2024» («7 Most Endangered 2024» της Europa Nostra) και αφορά το σύνολο των Κυκλάδων για την ανησυχητική πορεία καταστροφής του μοναδικού τοπίου και του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος. Η τελική απόφαση για τα  επτά πιο απειλούμενα από τα έντεκα μνημεία και περιοχές θα ανακοινωθεί τον Απρίλιο.

Με αφορμή  την πρόταση για τις Κυκλάδες και τα όσα γράφω παραπάνω για τα βοτσαλωτά, πιστεύω ότι και για τα Κύθηρα πρέπει όχι μόνο να προβληματιστούμε αλλά να ληφθούν  και αποφάσεις.

Με την  οικονομική ανάπτυξη και με την προσπάθειά μας να προσελκύσουμε ολοένα και περισσότερους τουρίστες, θα καταλήξουμε θύματα της απληστίας μας.

Δημιουργούνται  προβλήματα όπως: η υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων που κάποτε θα οδηγήσει  στην εξάντλησή τους, η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς, η λειψυδρία,  η διαχείριση αποβλήτων κλπ.

Τα Κύθηρα, οι Κυκλάδες και όλα τα νησιά  δεν πρέπει να χάσουν τον αυθεντικό τους χαρακτήρα, η φυσική  ομορφιά τους πρέπει να παραμείνει.

Η  ΕΛΛΕΤ, για παράδειγμα,  αναφέρει ότι η  δόμηση σε εκτός σχεδίου περιοχές, εξαφανίζει την αγροτική γη και το ίχνος της στο κυκλαδικό τοπίο (αναβαθμίδες, αγροτικές υποδομές, μονοπάτια).

Προφανώς δεν αναθεματίζουμε την ανάπτυξη, αλλά θέλουμε μια ανάπτυξη βιώσιμη στο μέλλον, διατήρηση του οικοσυστήματος που αν χαθεί, πολύ δύσκολα ξαναδημιουργείται.

Οι άξονες  για  το τουριστικό προϊόν του νησιού μας  πρέπει να συνδυάζουν αυθεντικότητα, γαστρονομία και φυσιολατρία. Γιατί να μη γίνουμε και vegan προορισμός, γιατί να μη διοργανώνουμε φεστιβάλ επτανησιακής ή τσιριγώτικης γαστρονομίας με αντιπροσωπείες από τα νησιά των Επτανήσων; Οι λόγοι  για τους οποίους κάποιος επισκέπτεται σήμερα τα Κύθηρα, να παραμείνουν και στο μέλλον.

Ο ρόλος του Δήμου και του υπουργείου Περιβάλλοντος είναι κομβικός

για το μέλλον του νησιού μας και συνδέεται απόλυτα με την ικανότητά μας να προστατεύουμε και να αξιοποιούμε το μοναδικό  φυσικό και πολιτιστικό- πολιτισμικό  μας περιβάλλον.

Γιάννης Κ. Φαρδούλης

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΜΑΡΤΙΟΥ 2024