Μια θέση περί διατροφής που, συν τω χρόνω, έχω διαμορφώσει, σε επίπεδο διαπιστώσεων και αρχών: Όσο λίγα και να πληρώσουμε για μια κακή τροφή, είναι πολλά. Όσο πολλά και να πληρώσουμε για μια καλή τροφή, είναι λίγα.
Είχα παλαιότερα εμπλακεί στο κίνημα “Slow Food”, η βασική φιλοσοφία του οποίου συνίσταται στην αρχή ότι, η τροφή μας πρέπει να είναι (ταυτοχρόνως): Good, Clean and Fair – Καλή (γευστική), Καθαρή (υγιεινή) και Δίκαιη (δηλαδή καλοπληρωμένη). Είχα μάλιστα γράψει και παλαιότερα ένα παρεμφερές κείμενο.
Επανέρχομαι σήμερα, εν όψει της νέας καλοκαιρινής καλλιεργητικής περιόδου των κηπευτικών. Αυτό το θαύμα της ελληνικής βιοποικιλότητας που καθιστά το ελληνικό καλοκαίρι έναν γαστρονομικό παράδεισο. Εννοείται ότι έχω αγοράσει τα φυτάδια ή τα σποράκια, το έδαφος έχει προετοιμαστεί και η φύτευση και η σπορά επίκειται. Σε όσους κάνουν το ίδιο εύχομαι καλή επιτυχία και καλοφάγωτα.
Ποια τιμή για ποια πατάτα
Βρίσκετε την τιμή των 0,50 έως 0,75 Ευρώ το κιλό της πατάτας δίκαιη; Υπάρχουν δύο απαντήσεις. Από μια για τις δύο μεθόδους καλλιέργειας.
Από το ένα μέρος η, μεγάλης κλίμακας, μονοκαλλιέργεια (εκατοντάδες στρέμματα εντατικής εκμετάλλευσης, επιδοτούμενων υψηλών αποδόσεων, σπάταλης άρδευσης, υψηλής χρήσης φυτοφαρμάκων, εργαστηριακών ανθεκτικών υβριδίων κ.λπ.).
Και από το άλλο, η βιολογική μικροκαλλιέργεια της βιώσιμης γεωργίας.
Αν μιλάμε για την πρώτη κατηγορία, ίσως η παραπάνω τιμή να φαίνεται δίκαιη. Ιδιαίτερα αν την δει κανείς σε συνδυασμό με την τρέχουσα δυσπραγία μεγάλου πλήθους συνανθρώπων μας. Πόσο δίκαιη είναι όμως, αν την δούμε συνυπολογίζοντας τα παράπλευρα κόστη, συμπεριλαμβανομένου και του (γενικού) κόστους επιδοτήσεων αυτού του τρόπου παραγωγής, που θα πρέπει να πληρωθούν κάποια στιγμή;
Ως παράπλευρα κόστη εννοούνται και τα -όχι και τόσο άυλα- όπως: τα σπαταλημένα κυβικά νερού (η αγροτική παραγωγή χρησιμοποιεί το 24% των υδάτινων πόρων της Ευρώπης, με το ποσοστό να φτάνει ως και το 80% στις χώρες του νότου- τουλάχιστον 14 κράτη-μέλη και 100 εκατομμύρια κάτοικοι της Ε.Ε. αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα λειψυδρίας), η απώλεια της βιοποικιλότητας. Σήμερα, το 75% της παγκόσμιας διατροφής βασίζεται σε μόνο 12 φυτικά και 5 ζωικά είδη (!) προερχόμενα κυρίως από μεγάλης κλίμακας παραγωγή, (μέσα σε περίπου έναν αιώνα, το 75% της γενετικής ποικιλομορφίας των φυτών έχει χαθεί, ενώ το 30% των ζωικών ρατσών απειλούνται με εξαφάνιση, με 6 ράτσες να χάνονται κάθε μήνα), οι εκπομπές αερίων, τα λιπάσματα, τα ζιζανιοκτόνα και τα φυτοφάρμακα, το ετήσιο συνολικό κόστος της υδάτινης ρύπανσης από τα χημικά κ.λπ.
Κατά τις (μόλις) τελευταίες δεκαετίες χάθηκαν οι ντόπιες ποικιλίες και σχεδόν εξαφανίστηκε η άνυδρη γεωργία μας. Την ίδια περίοδο, δημιουργήθηκε μία γενιά αγροτών που εξαρτώνται αποκλειστικά από τις επιδοτήσεις. Το αποτέλεσμα; Αντί η ελληνική γεωργία να είναι μοντέλο ποιότητας, καινοτομίας, ποικιλίας, εποχικότητας, υγιεινής διατροφής, μια μπουτίκ θα λέγαμε, σήμερα εισάγουμε το μεγαλύτερο ποσοστό των τροφίμων μας και ο μέσος Έλληνας ζει κατά 181% πάνω από το όριο της βιωσιμότητας.
Αν, τώρα, μιλάμε για την παραγωγή στο πλαίσιο της βιώσιμης γεωργίας, της φιλικής προς το περιβάλλον παραδοσιακής εκμετάλλευσης ελεγχόμενης παραγωγής, τότε η τιμή των 0,50 έως 0,75 Ευρώ το κιλό είναι άδικη εις βάρος των παραγωγών.
Για όσους έχουν έστω και στοιχειώδη εντύπωση της παραδοσιακής γεωργικής ενασχόλησης, ή θελήσουν απλώς να διατρέξουν νοερά μια καλλιεργητική περίοδο ενός προϊόντος βιώσιμης γεωργίας: προετοιμασία εδάφους, σπόρος, σπορά- φύτευση, ποτίσματα, σκαλίσματα, βοτανίσματα, φυσικά λιπάσματα, συγκομιδή, είναι βέβαιο ότι τα 0,75 λεπτά του Ευρώ, δεν καλύπτουν το κόστος.
Όσοι, πάλι, δεν μπορούν να ακολουθήσουν την παραπάνω συλλογιστική, ας συγκρίνουν τα 0,75 λεπτά το κιλό της πατάτας με κάποιες άλλες υπηρεσίες ή προϊόντα, τα οποία πληρώνουμε ευχαρίστως. Ενδεικτικά, το φιλοδώρημά μας για το καθάρισμα των τζαμιών του αυτοκινήτου μας στο βενζινάδικο, ή την τιμή ενός μισόλιτρου εμφιαλωμένου νερού. Ακόμα παραπέρα. Αυτοί που θα έβρισκαν, για παράδειγμα, τις πατάτες βιολογικής καλλιέργειας προς 1,65 Ευρώ το κιλό ακριβές, ας απαντήσουν στο παρακάτω ερώτημα: Πώς δέχονται και πληρώνουν τα πατατάκια-chips από το περίπτερο 1,5-2 Ευρώ τα 100 γραμμάρια, μια τιμή που αντιστοιχεί σε τιμή της πατάτας προς 15-20 Ευρώ το κιλό;
Είναι προφανές ότι εδώ υπάρχει, για τον μέσο καταναλωτή, ένα έλλειμμα ενημέρωσης, συναίσθησης ή /και έλλειψης ενδιαφέροντος. Έχουμε γίνει μια κοινωνία που επενδύει πάρα πολύ λίγο χρόνο σκέψης για το υγιεινό, οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα της διατροφής της. Και πως δεν σκεφτόμαστε τι βάζουμε στο πιάτο μας, ή το πόσο σοφά ή άσκοπα καταναλώνουμε και το πώς ζούμε γενικά.
Είδη Διατροφής: μια θηριώδης βιομηχανία
Σήμερα η διατροφή αποτελεί πεδίο μιας θηριώδους βιομηχανίας που καταστρέφει το περιβάλλον, αντιμετωπίζει τα ζώα σαν αντικείμενα, εκμεταλλεύεται τους ανθρώπους που δουλεύουν στον κύκλο παραγωγής της τροφής.
Ο άναρχος και απρόσωπος τρόπος που τρεφόμαστε είναι μέρος, ίσως και γενεσιουργό αιτία παντοειδών κρίσεων. Είναι καταστροφικός προς το περιβάλλον και τον οργανισμό μας, οικονομικά παράλογος και κοινωνικά άδικος.
Το φαγητό ακριβοπληρώνεται, η ποιότητά του υποβαθμίζεται. Από θρεπτικό, αρχετυπικό, ζωτικό υπαρξιακό μέσο εξελίσσεται σε νοσογόνο παράγοντα, μετατρέπεται σε μαζικό προϊόν, με χαρακτηριστικά άκρατης τυποποίησης, αποξένωσης, αποκλεισμού και επίδειξης.
Το 40% των διατροφικών αναγκών της χώρας μας καλύπτεται από εισαγωγές και όλα δείχνουν πως οδεύουμε προς μια επιχειρηματική γεωργία. Το ποσοστό των αγροτών στο σύνολο τού οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χωράς από 31% που ήταν το 1981 έχει πέσει πολύ κάτω από το 10%.
Η ελληνική Θρέψη
Ένα από τα λίγα πράγματα που μπορούν να μας ενώσουν είναι η ελληνική τροφή. Αυτό, βεβαίως, με την προϋπόθεση ότι η ελληνική γεωργία θα παντρευτεί ξανά με την ελληνική Θρέψη. Τη θρέψη που σέβεται τη μνήμη, τον πολιτισμό, τον άνθρωπο και τη γη, και που επανέρχεται ως πανάρχαιο στοιχείο και ιερό κομμάτι της ύπαρξής μας.
Τη θρέψη που υμνεί τη μυρωδιά και τη γεύση που αναδίδουν τα εποχικά προϊόντα. Εξαίρει τον συνδυασμό τους στην ελληνική μαγειρική πανδαισία. Προσέχει την ποσότητα, τον τόπο και το χρόνο του γεύματος και ό,τι συμβαίνει κατά τη διάρκειά του. Τη θρέψη που με κάθε μπουκιά, προάγει την τροφή ως σημαντικό τμήμα του πολιτισμού και της παράδοσής μας-υπερήφανου και μοναδικού παραδείγματος της παγκόσμιας κοινότητας.
Σημείωση: Όλα τα στοιχεία που αναφέρονται στο κείμενο αποτελούν σημειώσεις μου από παλαιότερη ομιλία του εθνοβιολόγου (ξέρατε ότι υπάρχει τέτοια επιστημονική ειδικότητα;) Παύλου Γεωργιάδη, στο πλαίσιο της οποίας αναλύθηκε, με χαρακτηριστικό δημιουργικό οίστρο το επικρατούν γεωδιατροφικό μοντέλο του πλανήτη μας.
* Ο κ. Κωστούλας είναι τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα. E-mail:gcostoulas@gmail.com
Kythira Online
