In vino veritas (ΙΙ)

Αποτέλεσμα φυσικής γενναιοδωρίας και ανθρώπινης φροντίδας, αντάξιας αυτής της μητέρας φύσης, το κρασί, με τις ποικίλες λειτουργίες του, συντροφεύει τη ζωή του ανθρώπου, επί αιώνες τώρα, αδιατάραχτα.

Με την ολοκλήρωση της φετινής αμπελουργικής περιόδου και με τους μύκητες να οκληρώνουν ήδη το έργο τους σε βαρέλια και δεξαμενές, επανερχόμαστε σήμερα με άλλο ένα κείμενο για το κρασί.

Advertisement

Η φύση κάνει σταφύλια. Δεν κάνει κρασί. Είναι ο άνθρωπος που με προσωπική εργασία χειρωνακτική, επιστημονική, ερευνητική, δημιουργική επεμβαίνει, “διακονών ως εν ναώ”,  τόσο στην Αμπελουργία όσο και στη Οινοποίηση, πρώτα για την ανάπτυξη σπουδαίων, καθαρόαιμων ποικιλιών και στη συνέχεια για τις τόσο θαυμαστές επιδόσεις σε τελικό προϊόν.

Δεν γνωρίζω αν σε άλλες δραστηριότητες εκτός της οινοποιίας και της τυροκομίας, ο άνθρωπος έχει καταφέρει να επιδείξει μεγαλύτερη ευφυία στη διαχείριση φυτικών, ζωικών και φυσικών παραγόντων για την παραγωγή προϊόντων που φέρουν τη σφραγίδα, το στίγμα της πνευματικής και αρμονικής επικυριαρχίας του πάνω στα είδη.

Με απόλυτο σεβασμό στις ιδιαιτερότητες της κάθε ποικιλίας,( “φυλαττομένης της του πράγματος υποστάσεως” — “salva rerum substantia”, αναφέρει κάπου ο Δειπνοσοφιστής ), χωρίς εξαναγκασμό, που έτσι κι αλλιώς προσβάλλει το κρασί, αλλά και εκείνους που το πίνουν, η οινοποίηση έχει έναν υψηλό στόχο: την ταπεινή υπηρέτηση του πολύμορφου, πολυδύναμου, πολυσημαντικού και πολυλειτουργικού ρόλου του σταφυλιού και του κρασιού, προϊόντων- απογόνων ενός σοφού φυτού.

“Σοφόν το ξύλον της αμπέλου”, γράφει ο Ευριπίδης. Και κάποιος άλλος πρόγονός μας αποφαίνεται: “Αμπέλου παις, εύφρων* οίνος”- χαροποιό το παιδί του αμπελιού.(*ευ+φρην: ο προξενών χαράν, ευθυμίαν, ο φαιδρύνων, ο καθιστών τινά εύθυμον-Λεξικόν Σταματάκου).

Η παρουσία του κρασιού στη ζωή του ανθρώπου είναι τόσο παλιά όσο και έντονη.: Ο Π. Μπουκάλας αντλεί από τις καταγραφές του ηλεκτρονικού Θησαυρού της Αρχαίας  Ελληνικής Γλώσσης: Η λέξη “οίνος”, σε όλες τις πτώσεις απαντά περί τις 13.000 φορές. Ο αριθμός αποκτά τη σημασία του είτε αυτοτελώς εξετασθεί είτε συσχετισμένος. Η λέξη “ύδωρ” λ.χ., η λέξη δηλαδή για ένα υγρό που γνωρίζουμε ποια αξία είχε στη σκέψη των αρχαίων Ελλήνων, απαντά στα αρχαία κείμενα μόλις διπλάσιες φορές από τον οίνο. Όσο για τη λέξη “έρως”, επίσης θεμελιακή για τον αρχαίο στοχασμό και βίο, δεν έχει ούτε τη μισή συχνότητα.

Ενδεικτική της σημαντικότητάς του είναι ότι, όπως επισημαίνει ο Ούγγρος μελετητής Janos Zilai στο βιβλίο του “Το αμπέλι και το κρασί στην Ομηρική εποχή”, στην αρχαία Ελλάδα, στην αμπελουργία και την οινοποίηση δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ δούλοι. Και πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά; Μόνο ελεύθεροι, δημιουργικοί άνθρωποι, κάτοχοι υψηλής τεχνογνωσίας αλλά και μεγάλων προσδοκιών για διάκριση μπορούν να αναμετρηθούν με τις απεριόριστες δυνατότητες της πολύτιμης, αλλά και απαιτητικής αυτής πρώτης ύλης.

Αυτά για το γενικότερο πλαίσιο. Από εκεί και πέρα ο καθένας έχει τη δική του σχέση με το κρασί. Το πως και γιατί πίνεις το κρασί σε αποκαλύπτει. Φανερώνει την αλήθεια σου. Πολύ περισσότερο αν του παραδοθείς…

Γράφει ο Αλκαίος: “Οίνος γαρ ανθρώπω δίοπτρον”: Το κρασί σαν καθρέπτης δείχνει τον εσωτερικό μας κόσμο. Και ο Αισχύλος, παρομοίως: “Κάτοπτρον είδους χαλκός εστ’, οίνος δε νου”: τη μορφή μας την καθρεπτίζει ο χαλκός, το νου μας το κρασί.

Οι ανεξάντλητοι συνδυασμοί παυσίλυπων ιδιοτήτων, αισθητικών απαιτήσεων και   πλουσιοπάροχων  διονυσιακών λειτουργιών του κρασιού, δίνουν τις αφορμές και τους λόγους στους πότες για την κατανάλωσή του.

Ας αρχίσουμε από τον ψυχωφελή, παρηγορητικό του ρόλο: την προσφερόμενη παραμυθία σε ατυχήσαντες οδοιπόρους του ανθρωπίνου βίου. Τους θυμούνται οι παλαιότεροι από μας, τους ζαλισμένους εκείνους από τα συνεχή στραπάτσα της ζωής συνανθρώπους μας, να συχνάζουν στα καρβουνιάρικα της γειτονιάς τους, και δίπλα στη θαλπωρή του μαγκαλιού να επιδίδονται, ακόμα και κατά μόνας, σε καθημερινή οινοποσία που αν μη τι άλλο τους εξασφάλιζε, έστω και βαρύ, τον ευεργετικό ύπνο που τόσο είχαν ανάγκη για τη συνέχιση του ταραγμένου βίου τους.

“Για μας, α! τι χαρά, βρώσις και πόσις το κρασάκι μας”, βάζει στο στόμα τους ο Π. Σιλεντιάριος, Κωνσταντινοπολίτης ποιητής του 6ου αιώνα. Ενώ ο Σιμωνίδης τούς προτρέπει: “πίνε, πίνε επί συμφοραίς”. Κι ο Νταντής, γαμπρός επί θυγατρί της φόνισσας Φραγκογιαννούς πίνει, το Σαββάτο “ένα μεγάλο ποτήρι από λάκυρον κρασί, δια να ξεκουρασθεί από τα μεροκάματα όλης της εβδομάδος”.

Απαράμιλλη περιγραφή των… διαπλαστικών ιδιοτήτων της κατανάλωσης του κρασιού προσφέρουν τα λόγια του Μενάνδρου:… “και τα σκληρότατα των ηθών, ώσπερ εν πυρί, τω οίνω μαλάττουσι και κάμπτουσι προς το επιεικέστερον”, (… και τις σκληρότερες συμπεριφορές, όπως ο σιδεράς με τη φωτιά, έτσι και το κρασί, τις μαλακώνει κάνοντάς τες πιο ελαστικές…επί το επιεικέστερον). Η λέξη κλειδί, φυσικά, αυτό το επιεικέστερον…

Σε τμήμα αυτής της κατηγορίας συνανθρώπων μας  πρέπει να αποδοθεί και η ονομασία του κρασιού ως ποτού της αταξίας. Με μειωμένα τα όρια της ψυχικής αντίστασης και τη μέθη δυσμενές προνόμιο και καταφυγή, οι αποσυνάγωγοι αυτοί συνάνθρωποί μας είναι οι μόνοι πότες που πίνουν κρασί μόνοι τους. Χωρίς παρέα, δηλαδή.

Με κάθε ευκαιρία κατανάλωσής του ευπρόσδεκτη και ευκταία, αυτά για σήμερα.

Για τις δύο άλλες -και πολυπληθέστερες- ευκαιρίες κατανάλωσης του κρασιού: αφενός, την κοινωνική-συμποτική, ευφορική και αφετέρου την εγκεφαλική, αισθητική λειτουργία του, ως αξία καθ’ αυτήν θα επανέλθουμε, ίσως και στο επόμενο.

* Τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου  χρηματοπιστωτικού τομέα  gcostoulas@gmail.com