“Θυμική Απληστία”: Βλάπτει σοβαρά την κοινωνία

Eπιφανής καρδιοχειρουργός, μιλώντας σε τηλεοπτική συνέντευξή του για τα φακελάκια των καθηγητών-μεγαλογιατρών, είπε ότι αυτοί δεν τα παίρνουν για λόγους οικονομικούς αλλά ανταγωνιστικούς. Καλύτερα, για λόγους γοήτρου. Το σκεπτικό τους είναι : Αφού ο μικρογιατρός παίρνει 500 ευρώ, ο μεγαλογιατρός 1000 ευρώ, εγώ που είμαι καθηγητής δεν πρέπει να πάρω 2000; Το φακελάκι δηλαδή δεν εξυπηρετεί την οικονομική τους απληστία, αλλά την εικόνα τους, τον εγωισμό τους, τη φιλαυτία τους.

Πολύ εύκολα και χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε, η φιλαυτία γίνεται κίνητρο πράξεων που μας φαίνονται ολότελα άσχετες με αυτήν. Παράδειγμα: Οι άνθρωποι μπορούν να αγαπούν το χρήμα, έστω κι αν ποτέ τους δεν πρόκειται να το χρησιμοποιήσουν.

Advertisement

Παθιάζονται για την απόκτησή του, όχι γι’ αυτό που μπορεί να αγοράσει, ή να κάνουν με αυτό, αλλά με ό,τι αυτό αντιπροσωπεύει. Πρόκειται για την ανάδειξη τού πλουτισμού σε μέτρο προσωπικής αξίας και επιτυχίας. Όπου δηλαδή, το δικαίωμα επιλογής που ο πλούτος εξασφαλίζει, αξίζει περισσότερο από αυτό καθαυτό το αντικείμενο τής επιλογής.

Πέρα και πάνω, δηλαδή, από ό,τι μπορεί να καλύψει η οικονομική απληστία τοποθετούνται ανάγκες και επιθυμίες που εκπορεύονται από την ψυχή, ή καλύτερα από αυτό που οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν: “θυμός”. Τέτοιες ψυχοφθόρες (θυμοβόρες και θυμοφθόρες –βλ. λεξικό Σταματάκου) ανάγκες εκπορεύονται και εκδηλώνονται, “κατά θυμόν” και “από θυμού” και περιλαμβάνουν, μεταξύ πολλών άλλων, την επιθυμία  για αναγνώριση, δόξα, κύρος, διάκριση, φιλοπρωτία, εξουσία, αξιώματα, τιμές κ.λπ. Αυτά, δηλαδή που σηματοδοτούν τον αγώνα του ανθρώπου να ξεχωρίσει και να βρεθεί ψηλότερα από τους άλλους.

Aυτή, λοιπόν, η θυμικά φορτισμένη μαχητική μας διάθεση, το “ιερό” πείσμα, που μας καταλαμβάνει χρεώνονται για την άλλου είδους απληστία, με την οποία ασχολούμαστε σήμερα και που κάπως παρακινδυνευμένα ονομάζω στον τίτλο θυμική απληστία.

Μερικές από τις πολλές μορφές που μπορεί να πάρει είναι:

Η απύθμενη ηδονή για εξουσία, η άσβεστη δίψα για αξιώματα, τιμές, χειροκροτήματα, γωνιακά γραφεία και άλλα status  symbols των διάφορων μεγαλόσχημων, ιδιαίτερα όταν οι πιθανότητες για  φυσικό σεβασμό ή θαυμασμό προς το πρόσωπό τους είναι ελάχιστες.

Η ενστικτώδης φιλοπρωτία, η έντονη επιθυμία για διάκριση, επικράτηση και νίκη, με κάθε κόστος των ίδιων αλλά κυρίως των άλλων.

Η καλλιεργούμενη επιτευξιομανία, ως ανισόρροπη και εν πολλοίς αδικαίωτη διεκδίκηση σκοπών και επιδιώξεων. Με  συμπτώματά της την εμμονή, την εκλογίκευση και την αποστασιοποίηση, μεταμορφώνει πολλούς σοβαρούς ανθρώπους σε  αμετανόητους εργασιομανείς της γνώσης, των επιδόσεων και των προσόντων.

H κατίσχυση του ατομισμού, η διεκδίκηση της μοναδικότητας, η ανάδειξη της επιμέλειας εαυτού σε επίπεδο αυτιστικού ναρκισσισμού, με κορύφωση ακόμα και την αναζήτηση της απεξάρτησης από τον συνάνθρωπο…

Τελικά η γελοιότητα δεν αποφεύγεται:  Γίνεται λόγος για επικεφαλής ελληνικής τράπεζας, ο οποίος όταν ασκείται στο γυμναστήριο της τράπεζας δίνει εντολή να εκκενώνεται το γυμναστήριο…

Δεν χρειάζεται να πούμε περισσότερα, για να φανεί ότι η μεγαλύτερη βλαπτική συνέπεια της οικονομικής απληστίας είναι δευτερογενής, έμμεση, παράπλευρη. Η συσσώρευση πλούτου από μόνη της δεν βλάπτει και ίσως δεν ενοχλεί κιόλας. Μάλιστα, βλέποντάς την από ορισμένη πλευρά, την οικονομική απληστία μπορείς ακόμα και να την δικαιολογήσεις, π.χ. ως κινούσα τον κόσμο, σύμφωνα με το αξίωμα: private vices-public benefit-Το ιδιωτικό κακό στην υπηρεσία του κοινού καλού- οι ιδιωτικές διαστροφές θεμελιώνουν τη συλλογική ευημερία.

Αντίθετα, η θυμική απληστία και τα συνοδά της αδηφάγα συναισθήματα, καταγράφονται ως επικίνδυνες, βλαπτικές επιδόσεις, υπεύθυνες για το ψυχολογικά και ψυχικά επαχθές βίωμα της κοινωνίας μας, όπως αυτό συγκροτείται από τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, τη διαφθορά, την έλλειψη γόνιμης εσωτερικής ζωής και την ορθολογιστική στέγνα που μας περιβάλλει.

Μια ματιά γύρω μας είναι αποκαλυπτική: Αθλητές που ντοπάρονται, εξαρτημένοι αλκοολικοί της δημοσιότητας, φιλόπρωτοι εξουσιομανείς της πολιτικής, ανεύθυνοι ατομοκεντρικοί καριερίστες, διαγκωνιζόμενοι αναζητητές της κοινωνικής διάκρισης ακόμα και της φιλανθρωπίας…

Εξαιρετικές επιδόσεις στον αθλητισμό, στη μουσική, στο χορό, που καταρχήν και γενικά ενθαρρύνονται και θαυμάζονται για την υπερπροσπάθεια και τις θυσίες που συνεπάγονται: μελέτη, επιμονή, αφοσίωση, πειθαρχία, προσήλωση, δέσμευση κ.λπ. γίνονται ύποπτες, στην πορεία, όταν οι ευγενείς προθέσεις μολυνθούν από τα ψυχοφθόρα κίνητρα και τις αντικοινωνικές επιδιώξεις που περιγράψαμε.

Και ενώ η οικονομική απληστία μπορεί να έχει κάποια όρια, η θυμική δεν έχει τελειωμό. Προφανώς, αυτού του είδους την απληστία ήθελε να περιγράψει η ελληνική γλώσσα, με την επιστράτευση πληθώρας λέξεων, που σε κλιμάκωση αποδίδουν την ποικιλία, το μέγεθος και την τραγικότητα του περιεχομένου της. Μερικές από αυτές τις λέξεις: εγωισμός, υπεροψία, αλαζονεία, έπαρση, οίηση, καταφρόνηση, εγωκεντρισμός, ναρκισσισμός, κομπασμός, ματαιοδοξία, ξυπασιά, περιφρόνηση, κομπορρημοσύνη…

Αποκορύφωμα η λέξη, ύβρις: Και η ύβρις σαν σε βάλλει στον κατήφορό της δεν έχει πάτο. Όπως και η πυρκαγιά εξάλλου. Ή μάλλον χειρότερα : “Ύβριν χρη σβεννύναι μάλλον ή πυρκαίην”.

Τελειώνω με κάτι που έχω αναφέρει σε αυτή τη στήλη. Αναμφισβήτητα δεν θεραπεύει την απληστία για την οποία μιλάμε. Σίγουρα όμως την εξηγεί: “Ο αχόρταγος είναι αυτός που κατά βάθος γνωρίζει ότι είναι υπερτιμημένος”.

* Τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου  χρηματοπιστωτικού τομέα  gcostoulas@gmail.com