Ο ΠΡΩΤΟΣ ΝΑΥΤΗΣ – ΤΟΥ ΣΟΛΟΜΟΝ ΓΚΕΣΝΕΡ

Ο Σόλομον (ή Σάλαμον) Γκέσνερ έζησε από το 1730 μέχρι το 1788 στη Ζυρίχη. Θεωρείται κορυφαίος συγγραφέας της γερμανόγλωσσης λογοτεχνίας.  Κατά άλλους ήταν Γερμανός, κατά άλλους Ελβετός ή και Ελβετογερμανός. Γιος εκδότη και τυπογράφου, βρέθηκε σε γόνιμο περιβάλλον για τη μελλοντική συγγραφική σταδιοδρομία του. Υπήρξε και εξαίρετος ζωγράφος και έτσι εικονογράφησε τα βιβλία του. Ξεκίνησε να γράφει το 1752 και επηρεασμένος από τον Θεόκριτο άρχισε με το ειδύλλιο: «Η Άνοιξη» και το πεζοτράγουδο: «Η νύχτα». Το 1753 εμφανίστηκε με το βουκολικό μυθιστόρημα «Δάφνις», ενώ το 1756 κυκλοφόρησε την πρώτη σειρά «Ειδύλλια», αποκτώντας φήμη και δημοτικότητα. Το 1758 εκδόθηκε ένα από τα κορυφαία έργα του: «Ο θάνατος του Άβελ», εμπνευσμένο από τη βιβλική αδελφοκτονία. Το 1762 παρουσίασε τα έργα του σε τετράτομη έκδοση, περιλαμβάνοντας και το ανέκδοτο έργο: «Ο πρώτος ναύτης», πεζοτράγουδο τοποθετημένο σε προκλασικό αρχαιοελληνικό πλαίσιο. Ξεκαθαρίζω ένα λάθος που έχει γίνει σχετικά με την κατάταξη του έργου. Ο Γκέσνερ, δεν το τοποθετεί στην ενότητα: «Ειδύλλια», αλλά σε άλλη, που σε αγγλική έκδοση φέρει την ονομασία «MISCELLANIES» (miscellaneous) δηλαδή, «ποικίλα». «Ο πρώτος ναύτης» αποτελεί το τελευταίο και ογκωδέστερο έργο αυτής της κατηγορίας και υπερτερεί σε μέγεθος από τα «ειδύλλια».

Η απήχηση των έργων του Γκέσνερ στην Ευρώπη υπήρξε τεράστια. Στη Γαλλία, μεταφρασμένα από κορυφαίους διανοητές, κυκλοφορούσαν ένα με δύο χρόνια μετά τη γερμανική έκδοση. «Ό πρώτος ναύτης» μεταφράστηκε από τον Μ. Huber το 1764. Το γλαφυρό και ειδυλλιακό ύφος του συγγραφέα βρίσκει μιμητές. Η Ιταλία από το 1771  ακολουθεί το ρεύμα του Γκέσνερ. «Ο πρώτος ναύτη» μεταφράστηκε από τον Αβά Giulio Perrini. Οι μεταφράσεις στην Αγγλική γλώσσα δεν αργούν και το πνεύμα του Γκέσνερ παγκοσμιοποιείται. Φυσικά και οι παραδουνάβιες χώρες, που ανθούσε ο Ελληνισμός, δεν έμειναν πίσω. Το 1795 τυπώθηκε στη Λειψία, στα Ελληνικά, «Ο Θάνατος του Άβελ», πιθανόν από τον Γεώργιο Μανουήλ από την Πόλη. Σύντομα ο Ανώνιος Κορωνιός, από τη Χίο, συνεργάτης και μάχιμος σύντροφος, μα και συνμάρτυρας του Εθνεγέρτη Ρήγα Βελεστινλή, μετέφρασε το έργο «Ο πρώτος ναύτης» σε γλώσσα απλή Ελληνική. Ο Ρήγας επέλεξε αυτό το έργο και το συμπεριέλαβε στο βιβλίο του: «Ηθικός τρίπους» που εξέδωσε στη Βιέννη το 1797, μαζί με δύο άλλα έργα κορυφαίων Ευρωπαίων λογοτεχνών, «Τα Ολύμπια», του Ιταλού Αββά Μεταστάσιου και «Η Βοσκοπούλα των Άλπεων», του Γάλλου Μαρμοντέλ, σε δικές του μεταφράσεις και ποιητικές διασκευές. Ο Ρήγας γνώριζε πως η γλώσσα αποτελούσε κύριο γνώρισμά του ελληνικού Λαού, μα και στοιχείο αφύπνισης και ξεσηκωμού.

Advertisement

Την ύπαρξη του έργου: «Ο πρώτος ναύτης» την πληροφορήθηκα, προ πολλού, διαβάζοντας την “Ιστορία φυσική και πολιτική της Νήσου Κυθήρων, κοινώς Τσερίγου” του Ιωάννη Μικέλη, που την  έγραψε στα Κύθηρα, όταν βρέθηκε στα 1825. Αναζήτησα το βιβλίο «Ηθικός Τρίπους» και εντόπισα αντίτυπο της πρωτότυπης έκδοσής στη Γεννάδειο βιβλιοθήκη. Δεν μου επιτράπηκε να το μελετήσω, λόγω της παλαιότητάς του, αλλά ευτύχησα  να παρατήρησω, σε κομοδίνο ασθενούς μου, ένα περιοδικό της ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΦΕΡΩΝ – ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ – ΡΗΓΑ. Από αυτό πληροφορήθηκα πως ο «Ηθικός Τρίπους» είχε  επανεκδοθεί το 2001 και έτσι απέκτησα το βιβλίο. Διατηρούσε τη σελιδοποίηση και τη γραμματοσειρά της πρωτότυπης έκδοσης και περιείχε διαφωτιστική εισαγωγή του μελετητή και προέδρου της εταιρείας, Δημητρίου Καραμπερόπουλου. «Ο πρώτος ναύτης» με εξέπληξε. Η παγκόσμια διανόηση και λογοτεχνία δεν μπόρεσε να βρει πιο παραστατικό τρόπο για να περιγράψει τα αίτια και τον τρόπο που ο πρώτος άνθρωπος στον κόσμο κατόρθωσε να πλεύσει. Ο Έρως αποτέλεσε την κινητήριο δύναμη και ο ερωτευμένος ναύτης τόλμησε να διασχίσει τη θάλασσα που χωρίζει την Πελοπόννησο από τα Κύθηρα, πάνω στο πρώτο πλεούμενο που ανθρώπινα χέρια κατασκεύασαν, για να ανταμώσει την πεντάμορφη Μελίνδα. Η φύση, ο ανθρώπινος νους και οι θεότητες στεριάς και θάλασσας, συνωμότησαν για να φτάσει «ο πρώτος ναύτης» στα Κύθηρα, στο νησί της Αφροδίτης, να παιδογονήσει με τη Μελίνδα και οι απόγονοί τους να τελειοποιήσουν στα Κύθηρα τη ναυσιπλοΐα και να τη διαδώσουν στα πέρατα του κόσμου. Τέτοιος ύμνος για τα Κύθηρα, με αντανάκλαση σε όλο το Έθνος μας, δεν είχα διανοηθεί πως είχε γραφεί. Ο Γκέσνερ είχε κάνει το θαύμα, μα τα σχολικά βιβλία μας παντελώς το αγνοούσαν κι ας ο ίδιος ο Ρήγας το είχε διασώσει. Ο ποιητικός λόγος του Γκέσνερ μετατράπηκε σε πεζό από τον Κορωνιό και η γραφή του, 200 χρόνια γερασμένη, δεν προσφέρετε για την «ανάσταση» του πρώτου ναύτη. Τόλμησα να επαναφέρω το κείμενο του Κορωνιού σε ποιητική μορφή, όπως και ο Γκέσνερ αρχικά είχε παρουσθάσει. Να πλεύσω κι εγώ με τον τροχαϊκό μέτρο του Σολομού, να λουστώ στο ίδιο κύμα του Μαλέα μαζί με τον πρώτο ναύτη, να δέσω, αντάμα του, στης Κυθέρειας το περιγιάλι… να θαμπωθούν και τα δικά μου μάτια στης Μελίνδας τ’ αντίκρισμα. Όσα ένιωσα, ποθώ να σας μεταδώσω.

Σημ: «Ο πρώτος ναύτης», σε δική μου ποιητική απόδοση, έχει ήδη εκδοθεί σε μεγάλο αριθμό αντίτυπων από τις εκδόσεις «ΒΕΡΓΙΝΑ». Με τη χορηγία του Μηνά Σουρή (ξενοδοχείο ROMANTIKA στην Αγία Πελαγία) «Ο πρώτος ναύτης» θα δίδεται δίχως χρηματικό αντίτιμο, ώστε ευρέως να διαδοθεί στα Κύθηρα, μα και στους επισκέπτες του αγαπημένου μας νησιού. Τη διάδοση αυτού του έργου, ύμνος για τα Κύθηρα, τη θεωρώ ύψιστη προσφορά στον τόπο μας και εκφράζω την ευγνωμοσύνη μου στον αγαπητό Μηνά.  

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2022 ΤΗΣ ΕΝΤΥΠΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ»