Η διώρυγα του Παναμά χάνει τη μάχη με τη μεγάλη ξηρασία

Μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από τα εμπορικά πλοία που μεταφέρουν προϊόντα ανά τον κόσμο προβάλλουν κούτσουρα μέσα από το νερό. Είναι ό,τι απέμεινε από μια δασώδη περιοχή που πριν από έναν αιώνα πλημμύρισε τεχνητά για να ανοίξει η διώρυγα του Παναμά. Σπάνια εμφανίζονταν, όμως, αυτά τα ξύλα ακόμη και στη διάρκεια της περιόδου ξηρασίας. Αποτελούν θλιβερή υπενθύμιση της κλιματικής αλλαγής και των δυσοίωνων συνθηκών που περιορίζουν την κίνηση σε αυτόν τον υδάτινο δρόμο, από τον οποίο διέρχονται κάθε χρόνο εμπορεύματα αξίας 270 δισ. δολ. ή, τουλάχιστον, διέρχονταν μέχρι προσφάτως.

Πρόκειται για ένα θαυμαστό επίτευγμα της μηχανικής, που συνδέει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό, αλλά εξαιτίας της υψομετρικής διαφοράς ανάμεσα στους δύο ωκεανούς χρησιμοποιεί ειδικές δεξαμενές. Στη διαδικασία της κίνησης των πλοίων αντλείται καθαρό νερό από τη γειτονική λίμνη Γκάτουν και για τη διέλευση ενός πλοίου απαιτούνται περίπου 200 εκατ. λίτρα νερού, που στη συνέχεια καταλήγουν στη θάλασσα. Μέχρι εδώ και ένα χρόνο, περίπου, αυτή η κατανάλωση νερού δεν αποτελούσε πρόβλημα, καθώς ο Παναμάς είναι μία από τις πιο υγρές περιοχές του κόσμου με πολλές βροχοπτώσεις. Επιπλέον οι λίμνες που περιβάλλουν τη διώρυγα προσέφεραν αφθονία νερού.

Advertisement

Στη διάρκεια του 2023, όμως, μειώθηκαν σημαντικά οι βροχές, εν μέρει και λόγω του φαινομένου Ελ Νίνιο, και το ύψος των υδάτων στη λίμνη Γκάτουν βρίσκεται σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα. Στο μεταξύ, από τη λίμνη Γκάτουν υδροδοτείται ο Παναμάς με τα νοικοκυριά των 4,3 εκατ. κατοίκων του. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των Αρχών του Παναμά, οι διπλές αυτές ανάγκες της διώρυγας και του πληθυσμού υπό τις τρέχουσες συνθήκες ξηρασίας ισοδυναμούν με ένα έλλειμμα 3 δισ. λίτρων νερού την ημέρα. Στο παρελθόν, περνούσαν από τη διώρυγα 38 πλοία κάθε ημέρα. Τώρα οι Αρχές και η διαχείριση της διώρυγας έχουν αναγκαστεί να περιορίσουν τον αριθμό των πλοίων σε 24 την ημέρα, ενώ ενδέχεται από τον Φεβρουάριο να τον περιορίσουν περαιτέρω στα 18 πλοία την ημέρα.

Υπό κανονικές συνθήκες, από τη διώρυγα διέρχεται το 46% των κοντέινερ που κινούνται από τη βορειοδυτική Ασία προς την ανατολική ακτή των ΗΠΑ.

Πρόκειται για τους αυστηρότερους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί μετά το 1989, οπότε η διώρυγα έκλεισε γιατί είχαν εισβάλει αμερικανικές δυνάμεις στον Παναμά με σκοπό να ανατρέψουν τον τότε ηγέτη του, Μανουέλ Νοριέγκα. Ορισμένα πλοία καταφεύγουν σε δαπανηρές μεθόδους καταβάλλοντας εκατομμύρια δολάρια για να παρακάμψουν τη σειρά στην αναμονή και να επισπεύσουν τη διέλευσή τους από τη διώρυγα. Εν ολίγοις, έναν και πλέον αιώνα μετά την επανάσταση που έφερε στο παγκόσμιο εμπόριο, η διώρυγα του Παναμά χάνει εν μέρει τη χρησιμότητά της και δεν υπάρχει εύκολη λύση στο πρόβλημα. Η Αρχή Διαχείρισης της διώρυγας εξετάζει πολλές και διάφορες λύσεις, μεταξύ των οποίων και η δημιουργία τεχνητής λίμνης, που την τροφοδοτεί με νερό, και οι τεχνικές τεχνητής πρόκλησης βροχοπτώσεων. Ακόμη και στον βαθμό που αποδειχθούν πράγματι εφαρμόσιμες, και οι δύο λύσεις θα χρειαστούν χρόνια για να ολοκληρωθούν. «Πρέπει να λάβουμε μέτρα γιατί η κατάσταση είναι απαράδεκτη», τονίζει ο Ερίκ Κόρντομπα, διαχειριστής της μονάδας νερού στην Αρχή Διαχείρισης.

Υπό κανονικές συνθήκες, από τη διώρυγα του Παναμά διέρχεται περίπου το 3% του παγκόσμιου εμπορίου που κινείται μέσω θαλάσσης και το 46% των κοντέινερ που κινούνται από τη βορειοδυτική Ασία προς την ανατολική ακτή των ΗΠΑ. Η διώρυγα είναι, άλλωστε, η σημαντικότερη πηγή εσόδων του Παναμά, καθώς το 2022 έφερε στα ταμεία του κράτους περίπου 4,3 δισ. δολ. Προκειμένου να καταστεί δυνατή η διέλευση 24 πλοίων την ημέρα, η διαχείριση της διώρυγας θα διοχετεύσει νερό από τη λίμνη Αλαχουέλα, που αποτελεί την εναλλακτική δεξαμενή της. Ευελπιστεί πως τον Μάιο θα αρχίσουν οι βροχές και θα μπορέσει να αυξήσει και πάλι την κίνηση. Ολα αυτά, όμως, είναι προσωρινά ημίμετρα.

Μια βιώσιμη λύση στη χρόνια ανεπάρκεια νερού θα ήταν να κατασκευαστεί φράγμα στον ποταμό Ιντιο και μέσω σήραγγας στο βουνό να διοχετευθεί νερό στη λίμνη Γκάτουν, που είναι η κύρια δεξαμενή της διώρυγας. Οπως επισημαίνει ο Κόρντομπα, μαζί με διάφορα έργα συντήρησης το σχέδιο αυτό υπολογίζεται πως θα κοστίσει περίπου 2 δισ. δολ. ενώ θα χρειαστούν τουλάχιστον έξι χρόνια για την ολοκλήρωσή του. Αν, πάντως, υλοποιηθεί θα αυξήσει την κίνηση στη διώρυγα κατά 11 με 15 πλοία την ημέρα και θα δώσει στη σημαντικότερη πηγή εσόδων του Παναμά τη δυνατότητα να επαναλειτουργήσει πλήρως. Θα χρειαστεί ωστόσο η έγκριση του Κογκρέσου της χώρας και στο μεταξύ ετοιμάζουν κινητοποιήσεις και αντιδράσεις οι χιλιάδες αγρότες, που γνωρίζουν ότι η κατασκευή του έργου θα προκαλέσει πλημμύρες στα χωράφια τους.